İnsanların Yer kürəsində mövcud olduqları minilliklər ərzində öz müqəddəs yerlərinə və tanrılarına inancları əsrlər boyu dəfələrlə dəyişib. Hər bir xalqın bu məsələdə verdiyi son qərar fərqli olub. Bu gün də planetimizdə bütpərəstlərin, xristianların, müsəlmanların müxtəlif allahları və ziyarət yerləri mövcuddur. Sakini olduğumuz və tanımadığımız dünyaları yaradanın təkliyinə şəkk gətirmədən onu deyim ki, insanların müqəddəs saydıqları kiçik və dünya miqyaslı inanc yerləri var.
Misir ehramları, Pasxa adasının heykəlləri, Stoundıxenc, Böyük sfinks və onların arxasınca yer üzünə səpələnən saysız-hesabsız məbədlər, kilsələr və məscidlər insanlar tərəfindən tanrıya yaxınlaşmaq, onunla ünsiyyət qurmaq üçün ucaldılıb.
Tarixə ənənəvi yanaşan alimlər ulu əcdadlarımızın məhdud əqli inkişafa malik ibtidai insanlar olduqlarına inandırmağa çalışırlar. Bunu həqiqət kimi inkar etmək də olmur. Lakin yuxarıda sadaladığımız yaşı minilliklərlə ölçülən unikal tarixi abidələrin əqli inkişafı kamilləşməyən əcdadlarımız tərəfindən tikilməsinə də inanmaq çətindir. Görəsən hansı məqsədlə ilk vəhşi insanlar ağırlığı tonlarla ölçülən böyük daşları – stounxecləri düzəngahların ortasına düzüblər və bunun üçün hansı texnikadan istifadə ediblər? Misir ehramlarına nəhəng daşları kim və haradan daşıyıb? Bəlkə qədim əcdadlarımıza daha böyük biliklərə və yüksək texnologiyalara malik olan başqa sivilizasiyalardan gələn yadplanetlilər kömək ediblər? Bu abidələrin müəlliflərinin planetimizin itmiş sivilizasiyalarının təmsilçilərinin – lemuriyalılar, hiperboreylər və atlantlar da olduğunu ehtimal etmək mümkündür.
Müxtəlif mənbələrdə yox olan sivilizasiyaların dərin biliklərə və qeyri-adi imkanlara, uca boya və sıx energetik cövhərə malik olduqları göstərilir. Onlar kainatın enerjisi ilə qidalanır, şüurun fiziki gücündən faydalana bilirdilər. Dünyanın ilk sakinləri şüurlarında istədikləri obyektin surətini yaradır və onu zehnin gücü ilə qayalara həkk edir, sonra bu qaya parçalarını, sal daşları yenə də zehnin fiziki gücü ilə istədikləri məsafəyə qaldırıb apara bilirdilər. Təbiəti sevir və onunla harmonik vəhdət təşkil edərək, kainatın qanunlarına zidd hərəkətlərə yol vermirdilər. Bir-birlərinə və dünyaya açıq, düşmənçilikdən uzaq insanlar idilər. Ehtiyacı olana ildırım sürəti ilə yardım etməyi xoşlayar, istənilən maneədən – daşdan, qayadan və sulardan keçməyi bacarardılar. Lemuriyalılar, hiperboreylər və atlantlar haqqında kifayət qədər yazılıb. Siz soruşa bilərsiniz ki, bütün bunların Nemrut dağı əlaqəsi varmı?
Olduqca maraqlı məqamdır. Türkiyənin və dünyanın haqqında əfsanələr yaratdığı Nemrut dağı necə yaranıb?
Əfsanələr çoxdur. Nemrut dağının tarixi də elə əfsanələrdə dolaşır.
Rəvayətə görə Nemrut dağında bir padşah hakim olub. Padşahın həyatı boyu ən əziz sərvəti yeganə oğlu idi. Padşahın oğlu düşdüyü Van gölünüdə boğularaq ölür. Bunu eşidən padşah çox üzüldü. Bu dərddən padşah özü də xəstələnir.
Onun xəstəliyinin dərmanı yox idi. Ölüm yatağında olan padşah bir gün xəstə yatağından qalxıb üzünü Nemrut dağına tutub dua etdi: “Bilsəydim, bu dünyada ölüm var. Mən bu dünyaya gəlməzdim. .” Padşahın bu fəryadı dağın daşlarında əks-səda verdi və padşah daha bunlara dözə bilməyib öldü.
Vulkanik dağ olan Nemrut dağı bu ayrılığa daha dözə bilməyib kədərindən partladı. Bu püskürmə Nemrut dağının son püskürməsi idi. Həmin gündən sonra bir daha fəaliyyət göstərməyən dağın padşah və oğlunun ölümünə yas tutduğu əfsanələrə çevrildi.
Nemrut sözünün əsl mənasında incidir, gülmür, incitmir, sərt davranır. Rəvayətə görə, İbrahim peyğəmbəri atəşə atan Babil hökmdarı Nemrutun adını daşıyan füsunkar dağ Adıyaman əyaləti sərhədinin Kahta rayonunda yerləşir. Haqqında müxtəlif söz-söhbətlərin yayıldığı bu dağın ən konkret hekayəsi Kommagen Sivilizasiyasına əsaslanır. Dağdakı əsərlər əslində Kommagene Krallığının mədəni təbiəti haqqında bir çox ipucu verir. Bir növ məqbərəni təchiz etmək üçün ucaldılan heykəllər qədim zamanlarda dünyanın iki əks qütbünü təcəssüm etdirir. Bir tərəfdən Yunan və Roma tanrılarını təsvir edən əsərləri, digər tərəfdən isə qədim Şərq ənənələrinin proyeksiyasını görmək mümkündür.
Günəşin doğuşunun və qürubunun ən yaxşı izlənildiyi təpə olaraq xatırlanan Nemrut dağı, üzərində Nemrut Heykəlləri və ya Nemrut xarabalıqları ilə dünyanın səkkizinci möcüzəsi olaraq UNESCO Dünya İrs Siyahısındadır. Bu dağın zirvəsində iki min illik nəhəng heykəllər Adıyamanda hökmranlıq edən Kommagene Krallığının ən böyük mirasıdır.
Nemrut dağına səyahət
Kəskin yollardan keçərək dağın zirvəsinə çatdığınız zaman şimal, şərq və qərb terraslarından ibarət təpə sizi qarşılayır. Kommagene kralı I Antioxun özü üçün tikdirdiyi məqbərə, dəfn otağının üstündə çınqıllardan ibarət tumul və tumulun üç tərəfini əhatə edən müqəddəs ərazilər var.
Nemrut dağına səfəriniz zamanı tumul sözünə tez-tez rast gələcəksiniz. Tumul, içində məzarı olan təpə deməkdir. Anadolu və Orta Asiyadan kifayət qədər uzaq olan Meksikada belə türbələrə, başqa sözlə hörgü ilə əmələ gələn təpələrə rast gəlinir. Anadoluda hörgü dedikdə tez-tez yada Frigiyalılar və Lidiyalılar gəlir.
Tumulun ətrafında gəzərkən üst-üstə yığılmış daşlardan düzəldilmiş o məşhur nəhəng heykəllərə, relyeflərə, yazılara rast gəlirik. Açıqcalardan və ya Adıyaman tanıtım videolarından heykəlləri dərhal xatırlayacaqsınız, ancaq deyək ki, onların yaradacaqları effekti uzun müddət unutmayacaqsınız. Təpədə aslan heykəli yer üzündəki gücü, yəni səltənəti təmsil edir. Mifologiyada tanrıların elçisi olan qartal heykəli səmavi, yəni ilahi gücü ifadə edir.
Nemrut dağına səfəriniz zamanı tumul sözünə tez-tez rast gələcəksiniz.
Heyvan heykəllərindən sonra növbə padşahın və tanrılarındır. Kral Antioxos I, Kommagen tanrıçası Fortuna, Yunan mifologiyasında tanrılar tanrısı Zevs; Günəşin, sənətin və şeirin kahin tanrısı Apollonun və güc simvolu Heraklın heykəlləri ilə qarşılaşacaqsınız. Mitra, Helios, Hermes, Oramasdes və Aresin də orada olduğunu görəcəksiniz. Heykəllərin hekayələrini və mənalarını araşdırdığınız zaman anlayacaqsınız ki, onların heç biri təsadüfi qoyulmayıb, ancaq səltənəti quşbaxışı ilə seyr edərək ömürlük qorumaq üçün təyin ediliblər.
Əvvəlcə onu qeyd edək ki, Nemrut krater gölü ilə Nemrut dağı qarışdırılmamalıdır. Nəmrut dağına çıxanda “Burada göl varmı?” İcazə verin əvvəldən deyim ki, soruşanda məyus olmayasınız. O göl Bitlis vilayətində, Van gölünün yaxınlığındadır.
Kahta Adıyaman hava limanından 15 km məsafədədir. Şanlıurfa, Malatya və Qaziantep hava limanlarına 1,5-2,5 saatlıq məsafədədir.
Nemrut dağı haradadır sualının cavabını bildiyiniz üçün bu dağın yaxınlığında ziyarət edə biləcəyiniz digər ünvanları sadalaya bilərik. Yaxınlıqda ziyarət edilməli yerlər arasında Arsemia Antik Şəhəri, Cendere körpüsü və Kahta qalası var. Nəmrut dağına getməyə vaxtınız varsa, bu dayanacaqlarda dayanmağınızı tövsiyə edirik.
Arsemiya Krallığı dövründə yay iqamətgahı kimi istifadə edilən bölgə Arsemiya xarabalıqları kimi də tanınır. Bu ərazidə sizi maraqlandıra biləcək heykəllər və mağaralar var. Buradakı ən məşhur əsərin Əl sıxma heykəli olduğunu deyə bilərik. Bu əsərdə Arsemiya kralı I Antiokosun Herkulla əl sıxışdığını görəcəksiniz. Deyirlər ki, Antioxos özünü tanrıların döşəməsində görüb. Əsərdə yüksək və yaxşı geyinmiş görünsə də, Herakl alçaq və çılpaq görünür, bu da son dərəcə diqqəti çəkir.
Cendere körpüsü
Hələ də istifadədə olan və dünyanın ən qədim körpülərindən biri sayılan Cendere körpüsü 1-ci əsrdən etibarən xidmətdədir. Roma imperatoru Septimius Severus tərəfindən ailəsinin şərəfinə tikdirdiyi körpü Kahta və Sincik rayonlarını birləşdirir.
Göründüyü kimi dünya turizm kataloquna salınan və dünyanın ən qədim tarixi abidəsi sayılan Nemrut dağı bu gün turistlər üçün əlçatandır. Dünyada Nemrut dağı kimi, Azərbaycanda da Qobustan qayaüstü rəsmləri var. Həmçinin Meksikada belə tarixi abidə də mövcuddur. Amma tarixçilər hesab edir ki, bu gün Nemrut və Qobustan abidələri dünyanın ən qədim yaşayış məntəqələrindən biridir. Yolunuz Türkiyəyə düşsə məhz əfsanələr dağı adlandırılan Nemrutu ziyarət edin.
Qoşqar Salmanlı
