Türkiyə son illər ərzində turizm sahəsində inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Buna səbəb turizm sahəsində aparılan işlərlərlə bərabər ölkənin 4 bir yanında turizm potensialının yüksək olmasıdır. Məhz bunun nəticəsidir ki, Türkiyə 2023-cü ildə Türkiyəyə fantastik sayda turist gəlib.
Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin turizm statistikasından toplanan məlumatlara görə, 2023-cü ildə Türkiyəyə gələn xarici turistlərin sayı 56 milyon 693 min 837 olub.
Bu o deməkdir ki, Türkiyə artıq dünyanın 5 ən böyük turism ölkəsindən biridir. Turistlərinin Türkiyəyə axın etməsinin başqa bir səsəbi isə Türkiyənin tarix və mədəni abidələrlə zəngin olmasıdır. Bu yazımızda Türkiyənin ən qədim bölgələrindən biri olan Ege bölgəsinə səyahət edəcək və qədim Uşak şəhəri haqqında sizə məlumat verəcəyik.
Uşak vilayətinin bir şəhəri olan Uşak şəhəri olduqca qədim bir ənənəyə malik tarixi bir şəhərdir. Rəsmi rəqəmlərə görə şəhərin 400 min əhalisi var.
Qədim dövrlərdə adı “Temenothyrea” olan Uşak, Qərbi və Orta Anadolunu birləşdirən bölgədə yerləşir. Uşakda ilk insanların eramızdan əvvəl 4000-ci ildə məskunlaşdığı məlumdur. Burada yaşayış sahələrinin qurulması tunc dövründə daha geniş vüsət alıb. Eramızdan əvvəl 2000-ci ildə Anadoluda ilk siyasi birliyi quran Hetitlərin və eramızdan əvvəl 1000-ci ildə Frigiyalıların qərb sərhədini təşkil edən Uşak və ətrafı bu mədəniyyətlərdən çox İon mədəniyyətinin təsiri altında idi . Eramızdan əvvəl 7-ci əsrdə Kral Gyges Lidiya İmperatorluğunu ələ keçirdikdən sonra ərazisinin çox hissəsi Lidiyada qalan Uşak eramızdan əvvəl 620-ci ildə tamamilə Lidiyanın hakimiyyəti altına keçdi. Eramızdan əvvəl 546-cı ildə Lidiyanın tarixdən silinməsi nəticəsində bölgə farsların hakimiyyəti altına keçdi.
Fars hakimiyyəti eramızdan əvvəl 334-cü ilə qədər davam etdi. Bu tarixdə Makedoniyalı İskəndərin Anadolu səfəri nəticəsində bütün Anadolu kimi bölgə də Makedoniyalı İsgəndərin hakimiyyəti altına keçmiş, İskəndərin ölümündən sonra bölgə Antiqonos payına verilmiş, Makedoniyalı İskəndərin sərkərdələrindən biri. Daha sonra bir müddət Berqam krallığına bağlanan Uşak və ətrafı eramızdan əvvəl 189-cu ildə Roma imperiyasının ikiyə bölünməsi nəticəsində Şərqi Roma sərhədləri daxilində qalan Uşak şəhəri qaldı. Uşak 12-ci əsrə qədər Bizans hakimiyyəti altında qaldı.
1071-ci ildən sonra bölgə Səlcuqlulara keçdi. Osmanlı hakimiyyəti dövründə bölgə sürətlə inkişaf etdi. 29 avqust 1920-ci ildə yunan qüvvələri tərəfindən işğal edilən Uşak 1 sentyabr 1922-ci ildə işğaldan azad edildi.
Katip Çələbi “Cihannüma” əsərində Uşakı çayın içində qalası olan bir şəhər kimi qeyd edir. Övliya Çələbi də öz səyahətnaməsində qala divarlarının şəhər əhalisi tərəfindən Cəlalilərə qarşı mübarizə üçün təmir edildiyini qeyd edir.Çələbi öz əsərində şəhərə heyranlığını qeyd edərək yazır:”Bura tarixi bir şəhərdir. Amma bu şəhərə ən çox zərbəni Cəlalilər vurub. Şəhər indi daha gözəldir və cənnəti xatırladır.”
4000 min illik bir tarixi olan bu qədim şəhərdə saysız – hesabsız tarixi abidələr var. 2023- cü ilin rəqəmlərinə görə Uşak vilayətinə və bu qədim şəhərə 2 milyona yaxın turist gəlib.
Dənizə çıxışı olmayan Uşak çoxlu muzeyləri və tarixi binaları ilə hər mövsüm ziyarətçiləri qəbul edən şəhərlərdən biridir. Het, Frigiya, İoniya kimi bir çox sivilizasiyaya ev sahibliyi edən şəhər Egey və Anadolunu birləşdirir. Canlı mərkəzi və hər il atlarda oynanılan cıdır yarışları ilə ətraf əyalətlərdən gələn ziyarətçiləri daim cəlb edir. Ankara ilə İzmir arasında əlaqəni təmin edən şəhər hər il yay tətillərində turistləri qəbul edir. Türkiyənin hər yerində olduğu kimi, Uşakın da qədim mədəniyyət irsi ziyarətçilərini sevindirir.
Bu yazımızda bu tarixi şəhərin ən gəzməli və görməli yerlərini sizin diqqətinizə çatdırırıq.
1.Tarixi Uşak Evləri
Cümhuriyyətin ilk illərindən günümüzə qədər gəlib çatan tarixi Uşak Evləri iki mərtəbəlidir, birinci mərtəbələri daş, ikinci mərtəbələri taxtadır. Aybey Mahallesi, Karaağaç Məhəlləsi, Qurtuluş Məhəlləsi və İşıq Məhəlləsində rastlaşacağınız bu evlər Osmanlı memarlığının xüsusiyyətlərini daşıyır. Onu da qeyd edək ki, Uşakın simvoluna çevrilən bu evlərdən yalnız 86-sı Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən qorunur.
2.Göğəm Zəfər Anıtı
Göğem Köyündə yerləşən Göğem Zəfər Anıtı Uşakın mərkəzindən 15 km məsafədədir. Uşak 1922-ci ildə düşmənlərdən təmizlənir və bu illərdə işğalçı yunan ordularının komandanı general Trikopis bu kənddə əsir götürülür. Həmin gün müstəqilliyini əldə edən Uşakda zəfər elan olundu və bu abidə burada tikildi.
3.Atatürk və İstiqlal Anıtı
Heykəltəraş Prof. Dr. Tankut Öktem tərəfindən hazırlanmış Atatürk və İstiqlal Anıtı Uşak şəhərinin mərkəzində yerləşir. Uzunluğu 30 metr, hündürlüyü 17 metr olan abidə postament üzərində yerləşir və üç əsas qrupda qruplaşdırılmış fiqurlardan ibarətdir. Birinci qrupda; Pyedestalda Uşakın türk süvariləri tərəfindən azad edilməsini simvolizə edən süvari fiqurları; Türk millətinin əsir alına bilməyəcəyini və həmişə azad qalacağını bildirən zəfər sütunu var.
Bu sütunun qarşısında Atatürklə kitab daşıyan oğlan və qız fiqurları var. Burada türk qadınlarının qəhrəmanlığını və cəsarətini simvolizə edən qadın fiqurları və güllə yüklü öküz arabası var. Aralarındakı blokda Atatürkün sözləri yer alır. Yerli insanlar üçün ideal görüş yeri olan bu abidəni mütləq Uşakda ziyarət ediləcək yerlər siyahısına əlavə etməlisiniz.
4.Uşak Arxeologiya Muzeyi
Uşakda müəyyən vaxta qədər muzey binası olmadığından Xalq Maarif binasında xidmət göstərilir və toplanmış əsərlər orada saxlanılırdı. İlk muzeyin açılması ideyası 1966-cı ildə irəli sürülüb və muzeyin tikintisinə 1967-ci ildə başlanılıb. Tamamlanmış muzey binası 1970-ci ildə Uşak Arxeologiya Muzeyi kimi fəaliyyətə başlamışdır. Qeyd edək ki, muzeyin vitrinləri tarixi dövrlərə görə bölünüb və tarix boyu padşahlıq etmiş bir çox imperatorların əsərlərini ehtiva edir.
Muzeyin sərgi salonundakı ilk vitrində Köhnə Tunc dövrünə aid bütlər, ağızlı küplər və daş baltalar olduğu halda, digər vitrində Ellinistik və Roma dövrünə aid saxsı və şüşə əsərləri var . Vitrinlərdən başqa açıq yerlərdə sərgilənən əsərlər arasında Roma dövrünə aid qəbir stelaları, nəzir stelaları, kəffarə yazıları və Blaund xarabalıqlarından heykəllər var. Başqa bir vitrində qazıntılardan əldə edilən qızıl zinət əşyaları, sikkələr və şüşə qablar kimi bir çox əsər sərgilənir.
Muzeydə həmçinin daha bir maraqlı eksponat var. 1960-cı illərin ikinci yarısında Uşakdan qaçırılaraq Amerikaya aparılan və 1993-cü ildə Mədəniyyət Nazirliyinin açdığı iddia nəticəsində Türkiyəyə qaytarılan “Karun Xəzinələri”, yəni “Lidiya Xəzinələri” da nümayiş etdirilir. Həmçinin muzeydə 1966-cı ildə İkiztəpə höyüğündən qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən gümüş ağırlıqlı əsərlər, 1965-ci ildə Toptəpə höyüğündən qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən qızıl ağırlıqlı əsərlər, Basmacı höyüğündəki qazıntılardan əldə edilən Lidiya əsərləri, qüllələr, volütlər və məzar otağının açıq qapıları var.
5.Uşak Atatürk və Etnoqrafiya Muzeyi
İki mərtəbəli taxta konstruksiya olan binaya tağlı qapıdan daxil olur. Sol və sağdakı otaqları əhatə edən birinci mərtəbədə; Burada yerli və etnoqrafik materiallar, tarixi Eşmə xalçaları, qədim geyimlər, silahlar və bir çox başqa əşyalar var. İkinci mərtəbədəki otaq Atatürkün yataq otağıdır və bu otaq onun yaddaşında heç vaxt pozulmayıb. Həmçinin bu otaqda; Atatürkün istifadə etdiyi əşyalar, paltarlar və portretlər var. Bundan əlavə, bu mərtəbədə köhnə güzgülər, kreslolar və sehpalar da sərgilənir.
6.Uşak Şəhər Tarix Muzeyi
Girişin sol tərəfində Uşaka elektrikin gəlməsi hekayəsi var. Türkiyədə ilk dəfə elektrik enerjisinin istehsal edildiyi və generatorla istifadə edildiyi yer kimi tanınan bu məkanda elektrik stansiyasını da görürsünüz. Bundan əlavə, işıqlandırma cihazları, qaz lampaları, 1940-cı ildən generator, 1954-1964-cü illərə aid elektrik açarları, 1949-cu il nömrə nişanlı velosiped və 1922-ci ildə Uşak Vağzalının fotoşəkilindən ilhamlanan altı küçə lampası var. Girişin sağ tərəfində məşhur heykəltəraş Pietro Canonica tərəfindən hazırlanmış Atatürkün büstü sərgilənir. Atatürk büstünün düz arxasında silikondan hazırlanmış iki tələbə heykəli, köhnə fotoşəkillər və tədris materialları var. Qarşı tərəfdə Uşakın Kalkolit dövründən bu günə qədər mühüm hadisələr təsvir edilir. Bundan əlavə, Qurtuluş Müharibəsi zamanı istifadə olunan avadanlıqlar və “Cümhuriyyəti belə qazandıq” pankartını əks etdirən fotoşəkil sərgilənir.
Bu muzeydə Avropanın məşhur rəssamlarının Uşak xalçalarını əks etdirən məşhur rəsmlərinin surətləri də sərgilənir. Xalçaçılıqda istifadə olunan dəzgahlar və alətlərlə çox yaxşı işlənib hazırlandığını da deyə bilərik. Uşak Şəhər Tarix Muzeyinin asma qatında silikon maketlərlə yerli geyimlər və toy canlandırmaları sərgilənərkən, həyətin girişində “Cümhuriyyəti belə qazandıq” fotoşəkilinin relyefli relyefi var.
7.Uşak Xalça Xalça Muzeyi
Uşakın tarixi yerlərindən biri olan Uşak Xalça Xalça Muzeyi çox ziyarət edilmədiyi üçün ümumiyyətlə sakit, sakit və sirli bir yerdir. Uşak şəhər mərkəzinin İşıq Məhəlləsində yerləşən muzey dünyada açılan ilk xalça və kilim muzeyi olma xüsusiyyətinə malikdir. Dünya tarixində bir çox yerdə istifadə edilən Uşak xalçaları hətta şah saraylarını belə bəzəyib.
Uşak Xalça və Xalça Muzeyində təqribən 500-600 illik tarixə malik olan kilimlərlə yanaşı, diqqətçəkən rəsmlər də var.
Sadaladıqlarımızla Uşakdakı abidələr və yaxud gəziləcək yerlər bitmir. Uşak bir açıq tarix muzeyidir. Gəzməklə qurtarmayacaq, görməklə doymayacağınız bir cənnəti xatırladır Uşak…
Sizin də yolunuz bu qədim şəhərə düşsə, mütləq tarixlə baş- başa qalaraq dünyanı yenidən kəşf edin.
Qoşqar Salmanlı
