Oktyabrın 6-7-də Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev Türk Dövlətləri Təşkilatının Qəbələ şəhərində keçirilən XII Zirvə toplantısında iştirak etmək üçün Azərbaycanda rəsmi səfərdə olub. Prezident Mirziyoyev çıxışının əvvəlində bu sammitin təşkilinə görə Azərbaycan Prezidentinə təşəkkür etdi və azərbaycanlı həmkarını Ermənistanla bu yaxınlarda imzalanmış sülh sazişi münasibətilə təbrik etdi və bunu bütün türk dövlətlərinin nailiyyəti adlandırdı. Özbəkistan prezidenti çıxışı zamanı təşkilatın inkişafı üçün altı məqama və Özbəkistanın töhfələrinə diqqət çəkib.
Özbəkistan prezidentinin diqqət yetirdiyi ilk məqam türk dövlətləri arasında siyasi və iqtisadi birliyin gücləndirilməsidir. Prezident Mirziyoyev Türk Dövlətləri Təşkilatının güclü və sürətlə inkişaf edən beynəlxalq təşkilata çevrildiyini, bu ölkələrin hər zamankından daha çox bağlı olduğunu vurğulayıb. O, əməkdaşlıq çərçivəsini daha möhkəm etmək üçün Strateji Tərəfdaşlıq və Qardaşlıq haqqında Müqavilə qəbul etməyə çağırıb. Onun sözlərinə görə, bu müqavilə xalqları daha da yaxınlaşdıracaq və türk xalqları arasında uzunmüddətli etimadı təmin edəcək. O, həmçinin ticarət, investisiya və innovasiya kimi sahələrdə əməkdaşlığı istiqamətləndirəcək 2030-cu ilə qədər İnkişaf Strategiyasının yaradılmasını təklif edib. Bunu daha yaxşı idarə etmək üçün Özbəkistan Daşkənddə İqtisadi Tərəfdaşlıq Daimi Şurasının yaradılmasını təklif etdi. Şura yeni layihələri əlaqələndirəcək və enerji, maşınqayırma və tikinti kimi sahələri əhatə edən Sənaye Alyansını təşviq edəcək. Prezident ekoloji təmiz sənayeləri dəstəkləmək və davamlı iqtisadi artıma doğru irəliləmək üçün Türk Yaşıl Dəhlizləri və Yaşıl Transformasiya proqramları kimi sistemlərin yaradılmasını da xatırladıb.
İkinci məqam ərzaq təhlükəsizliyi və türk ölkələrinin üzvi istehsalda qlobal lider olmaq potensialı ilə bağlı idi. Prezident Mirziyoyev bildirib ki, qlobal üzvi bazar sürətlə böyüyür və onun dəyəri artıq 225 milyard dollardan çoxdur. Geniş torpaqları və əlverişli iqlimi ilə türk xalqları bu sahədə böyük rol oynaya bilər. O, yüksək keyfiyyətli üzvi məhsulların tədarükünü təmin etmək üçün kənd təsərrüfatı elmi, logistika və istehsal sahələrində əməkdaşlığı gücləndirməyə çağırıb. Özbəkistan pilot layihələri müəyyən etmək və icraya başlamaq üçün kənd təsərrüfatı nazirlərinin rəhbərliyi ilə Ekspert İşçi Qrupunun yaradılmasını təklif edib. Prezident həmçinin bütün türk ölkələrinin öz üzvi məhsullarını dünyaya sata biləcəyi vahid ortaq brend yaratmağı təklif edib. Onun sözlərinə görə, bu, təkcə onların iqtisadi qüdrətini gücləndirməyəcək, həm də sağlam və ekoloji cəhətdən təmiz qida məhsullarının etibarlı təchizatçıları kimi imicini yaxşılaşdıracaq.
Üçüncü bənd türk dövlətləri arasında nəqliyyat əlaqələrinin yaxşılaşdırılmasının vacibliyinə toxundu. Prezident Mirziyoyev vurğuladı ki, güclü nəqliyyat əlaqələri ticarət və iqtisadi inkişafın açarıdır. O, Avropa və Asiyanı türk dövlətləri vasitəsilə birləşdirən Orta Dəhliz təşəbbüsünü tam dəstəklədiyini bildirib. Bu marşrutun uğur qazanması üçün o, rəqabətədavamlı olmalı və ədalətli tranzit tarifləri təklif etməlidir. O, həmçinin infrastrukturun inkişaf etdirilməsi, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi, rəqəmsal sistemlərin tətbiqi zərurətindən danışıb. Prezident Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu və Trans-Əfqan dəhlizini bütün regionu birləşdirə və geniş, çox marşrutlu ticarət şəbəkəsi yarada biləcək əsas layihələr kimi qeyd edib. Bu inkişaflar türk dünyasını Avrasiya ticarətində mərkəzi mərkəzə çevirəcək. O, noyabrın 12-də Daşkəndin Multimodal Daşıma üzrə Beynəlxalq Foruma ev sahibliyi edəcəyini, bu böyük imkanları müzakirə etmək üçün nəqliyyat nazirlərini, logistika şirkətlərini və ekspertləri dəvət etdiyini bildirdi.
Dördüncü məqam iri sənaye və infrastruktur layihələrinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilib. Prezident qeyd edib ki, bu cür layihələri uğurla həyata keçirmək üçün türk dövlətlərinə etibarlı maliyyə mexanizmləri lazımdır. O, mühüm regional təşəbbüslərin maliyyələşdirilməsinə kömək edə biləcək Türk İnvestisiya Fondunun işinin genişləndirilməsinə dəstəyini ifadə edib. Bununla belə, o, əlavə maliyyə mənbələrinin də vacib olduğunu bildirib. Bunun üçün o, İslam İnkişaf Bankı və Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı kimi böyük beynəlxalq maliyyə qurumları ilə strateji əməkdaşlıq qurmağı təklif edib. Türk dövlətləri bu bankların resurslarını milli fondlarla birləşdirərək yaşıl enerji, nəqliyyat və istehsalat kimi ümumi prioritetlər üçün daha çox investisiya cəlb edə bilər. Mirziyoyevin sözlərinə görə, bu maliyyə əməkdaşlığı Təşkilatın iqtisadi planlarını bütün üzv ölkələrin iqtisadiyyatlarını gücləndirən real, uzunmüddətli nəticələrə çevirməyə kömək edəcək.
Beşinci məqam texnologiya və yaradıcılıq vasitəsilə gələcəyi qəbul etmək haqqında idi. Prezident Mirziyoyev bildirib ki, süni intellekt, rəqəmsallaşma və kreativ iqtisadiyyat dayanıqlı inkişafın yeni mühərriklərinə çevrilir. Tərəqqi koordinasiya etmək üçün o, AI və yaradıcı sənaye layihələri üçün birgə Yol Xəritəsinin qəbulunu təklif etdi. Bu plan innovasiyaları, texnoloji ekspertlər arasında əməkdaşlığı və ən yaxşı təcrübələrin türk dövlətləri arasında paylaşılmasını təşviq edəcək. O, Özbəkistanın Türk Dünyası Beynəlxalq Sərgisinə ev sahibliyi etmək təşəbbüsünü də açıqlayıb. Sərgi texnologiya, mədəniyyət və dizayn sahəsində nailiyyətləri nümayiş etdirəcək, yaradıcı ağıllar və bizneslər arasında əməkdaşlığı təşviq edəcək. Prezident vurğulayıb ki, bu müasir sənayelərə diqqət yetirmək türk dünyasını qlobal miqyasda daha rəqabətqabiliyyətli edəcək, iqtisadiyyatların şaxələndirilməsinə kömək edəcək və gəncləri rəqəmsal dövrə hazırlayacaq. Yaradıcılıq və texnologiyanı birləşdirərək türk xalqları özlərini gələcəyə baxan iqtisadiyyatlar kimi göstərə bilərlər.
Altıncı məqam təhsil, elm və gənclərlə bağlı idi. Prezident Mirziyoyev türk xalqları arasında təhsilin əhəmiyyətindən danışıb. Özbəkistan 2025-2026-cı illərdə 100-dən çox institutu birləşdirən Türk Universitetləri Birliyinə sədrlik edəcək. Bu müddət ərzində Daşkənd İttifaqın Baş Assambleyasına ev sahibliyi edəcək və Türk Elmi və İnnovasiya Günləri təşkil olunacaq. O, həmçinin Özbəkistanda müştərək tədqiqatlara əsaslanacaq və istedadlı alimlərə dəstək verəcək Beynəlxalq Türk Dövlətləri Universitetinin açıldığını açıqlayıb. Bundan əlavə, prezident gənclər arasında ekstremist və radikal ideologiyaların qarşısının alınması və tolerantlığın təbliği üçün Fəaliyyət Planının yaradılmasını təklif edib. O, İslamofobiya ilə mübarizə üçün ekoloji maarifləndirmə təşəbbüsləri və əməkdaşlığa çağırıb. Sonda o, türk dünyasında onların ortaq humanizm və mədəni birlik irsinə hörmətlə yanaşılması üçün Əlişir Nəvainin 585, Nizami Gəncəvinin 885 illiyi ilə bağlı konfransın keçirilməsini təklif edib.
Özbəkistan Prezidentinin Qəbələdəki çıxışı Özbəkistanın türk xalqları arasında daha da sıx əlaqələrin inkişafına töhfə verməyə hazır olduğunu nümayiş etdirir. Onun təklifləri ortaq iqtisadi artım, innovasiya və mədəni dəyərlər üzərində qurulmuş birliyə güclü baxışı əks etdirir.
