Fevralın 20-də AMEA-nın Rəyasət Heyətinin binasında Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının Ümumi yığıncağı keçirilib.
Akademiyasının Ümumi yığıncağı keçirilib.
Tədbirdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının Humanitar
siyasət, diaspor, multikulturalizm və dini məsələlər şöbəsinin müdiri Fərəh
Əliyeva, Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev, Milli Məclisin Elm və təhsil
komitəsinin sədri Anar İsgəndərov, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
yanında Ali Attestasiya Komissiyasının sədri Famil Mustafayev, Azərbaycan Elm
fondunun icraçı direktoru Mehriban İmanova, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və
İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova, Türkiyə Elmlər Akademiyasının
(TÜBA) prezidenti professor Müzəffər Şəkər (onlayn), ÇXR Honq-Konq Kore
Akademiyasının İdarə Heyətinin üzvü professor Li Lei (onlayn), AMEA-nın
Rəyasət Heyətinin üzvləri, millət vəkilləri, Akademiyanın həqiqi və müxbir
üzvləri, AMEA-nın və əhatə etdiyi elmi müəssisə və təşkilatların direktorları, ali
təhsil müəssisələrinin rektorları, respublika üzrə 2024-cü il ərzində əldə edilmiş
mühüm elmi nəticələrin müəllifləri iştirak ediblər.
Əvvəlcə 2024-cü ilin yekunlarına həsr edilmiş elmi nailiyyətlər sərgisinə baxış
olub.
İclası AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli açaraq Ümumi yığıncağın
gündəliyindəki məsələləri diqqətə çatdırıb.
Sonra Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilib.
Daha sonra görkəmli alim, AMEA-nın müxbir üzvü Rüfət Mirqasımovun xatirəsi
bir dəqiqəlik sükutla yad olunub.
Ümumi yığıncaqda AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəylinin
“Akademiyada təməl islahatlardan – İnkişaf Konsepsiyasına və Yol Xəritəsinə”
mövzusunda məruzəsi dinlənilib.
Akademik İsa Həbibbəyli bildirib ki, 35 gün sonra, martın 27-də Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyasının yaradılmasının 80 illiyi tamam olur. Azərbaycan SSR
Elmlər Akademiyası bu dövr ərzində çox çətin və şərəfli mərhələlərdən keçərək
bizim günlərə gəlib çatmışdır.
Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin Azərbaycan Sovet Respublikasına
rəhbərlik etdiyi 1969-1982-ci illərin ölkəmizdə Akademiya quruculuğunun intibah
dövrü olduğunu deyən akademik İsa Həbibbəyli sonrakı 1983-1993-cü illərdə
Azərbaycan cəmiyyətinin digər sahələrində olduğu kimi, Elmlər Akademiyasında
da tədricən enmə və tənəzzülə meyl proseslərinin müşahidə edilməyə başlandığını,
nəhayət, 1991-1993-cü illərdə böhran həddinə çatdığını söyləyib. Bildirib ki,
Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin 1993-cü ildən yenidən
siyasi hakimiyyətə qayıtdıqdan sonrakı 2003-cü ilə qədərki mərhələ yenidən
təşkilatlanma və Milli Elmlər Akademiyasının quruculuğu dövrü kimi tarixdə iz
salıb.
Məruzədə qeyd olunub ki, Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan Respublikasına
böyük uğurla rəhbərlik etməkdə davam etdiyi illər üzrə Akademiyanın inkişafını 2
mərhələyə – birinci, Akademiyanın modernləşdirilməsi dövrü – 2003-2022-ci illər
və ikinci, Akademiyada 2022-ci ilin oktyabr ayından başlanan yeniləşmə və
islahatlar mərhələsi kimi ayırmaq olar.
AMEA prezidenti Milli Elmlər Akademiyasında 2022-ci ildən etibarən bir çox əsas
istiqamətlərdə yeniləşmə və islahatların həyata keçirildiyini, akademik elmdə
məzmunca müstəqil dövlətimizin ön mövqeyə çıxardığı reallıqlara dair tədqiqatları
daha da genişləndirmək və möhkəmləndirmək üçün addımların atıldığını söyləyib.
Bildirib ki, Karl Marksın formasiyalar nəzəriyyəsinə əsaslanan sovet dövrləşmə
prinsiplərindən imtina edilib, svilizasiyaların inkişafı və ölkəmizin siyasi-tarixi
reallıqlarına əsaslanan, Azərbaycançılıq üstündə köklənmiş dövrləşdirmə
konsepsiyası işlənib hazırlanıb. Azərbaycan ədəbiyyatının, tarixin, milli-
mədəniyyətimizin, Azərbaycan dilinin çoxəsrlik ortaq inkişaf mərhələləri
müəyyənləşdirilib. Sovet cəmiyyətindən qalma siyasi-tarixi şəxsiyyətlərin
unutdurulması metodologiyasının tam əksinə olaraq, elmimizə tarixi
şəxsiyyətlərin, hökmdarların, sərkərdələrin, bu vaxta qədər qaçaq-quldur
adlandırılan xalq qəhrəmanlarının həyatı, dövrü, mühiti, mübarizələri və
ideyalarının əsaslı şəkildə öyrənilməsi əsas vəzifələrdən biri kimi bəyan olunub.
Həmçinin Azərbaycan elmi tarixində ilk dəfə olaraq milli fəlsəfə anlayışı elmi
dövriyyəyə gətirilib, materialist fəlsəfə ilə yanaşı, idealist fəlsəfənin də
öyrənilməsinin örnəkləri meydana qoyulub. Akademiyada sahə ensiklopediyaları
yaradıcılığına start verilib, “Heydər Əliyev Ensiklopediyası” və “Qərbi
Azərbaycan Ensiklopediya”sının hazırlanması istiqamətində əməli addımlar atılıb.
Beynəlxalq əlaqələrə də toxunan məruzəçi Akademiyanın 80 illik inkişafı tarixində
ilk dəfə olaraq Beynəlxalq Elmi Şura, Beynəlxalq Akademiyalararası Tərəfdaşlıq
Akademiyası, Asiya Akademiyaları və Elmi Cəmiyyətləri Assosiasiyası kimi
təşkilatların üzvü olduğunu, həmin qurumların Baş Assambleyalarının rəhbər
heyətlərinin seçkilərində səsvermə hüququna malik olan elmi təşkilat statusunda
təmsil olunduğunu, elm sahəsində dünyada gedən prosesləri, yeni çağırışları
yaxından öyrənmək imkanı qazandığını bildirib.
Bundan əlavə, Prezident İlham Əliyevin Türk dünyasının prioritetliyi haqqındakı
çağırışlarının işığında Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunda Türk xalqlarının fəlsəfi
irsi və müasir fəlsəfəsi şöbəsi, Memarlıq və İncəsənət İnstitutunda Türk sənət tarixi
və mədəni irsi şöbəsi, Əlyazmaları İnstitutunda Türk əlyazmalarının tədqiqi
şöbələri yaradılıb: “Türk dünyasının təməl kitabı olan Mahmud Kaşğarinin
“Divani luğat-it-türk” əsərinin Xalid Səid Xocayev tərəfindən orijinalından
tərcümə edilmiş nadir əlyazma nüsxəsi 86 ildən sonra aşkar edilib, 3 cilddə çap
edilməsi və xüsusən UNESCO-nun Baş iqamətgahında Türk dünyası ölkələrinin
türkoloq alimləri ilə birlikdə təqdimatının keçirilməsi Akademiyanın 80 illik
tarixinin ən əlamətdar hadisələrindən biridir”.
Həmçinin AMEA-da yeniləşmə və islahatlar dövründə elektron hərəkata start
verilib. AMEA Rəyasət Heyəti aparatında yaradılan “Elektron Akademiya” şöbəsi
vasitəsilə Akademiyanın elmi bölmələrinə və elmi tədqiqat institutlarına aid 31
elmi jurnaldan 21-nin elektron bazası istifadəyə verilib. Akademiyanın tarixində
ilk dəfə olaraq İnsan Resursları Elmmetrik Məlumatlar Bazası, Rəqəmsal Elmi
İnformasiya Resursaları Sistemi yaradılaraq hər bir əməkdaşın elmi fəaliyyətinin
AMEA prezidenti Milli Elmlər Akademiyasında 2022-ci ildən etibarən bir çox əsas
istiqamətlərdə yeniləşmə və islahatların həyata keçirildiyini, akademik elmdə
məzmunca müstəqil dövlətimizin ön mövqeyə çıxardığı reallıqlara dair tədqiqatları
daha da genişləndirmək və möhkəmləndirmək üçün addımların atıldığını söyləyib.
Bildirib ki, Karl Marksın formasiyalar nəzəriyyəsinə əsaslanan sovet dövrləşmə
prinsiplərindən imtina edilib, svilizasiyaların inkişafı və ölkəmizin siyasi-tarixi
reallıqlarına əsaslanan, Azərbaycançılıq üstündə köklənmiş dövrləşdirmə
konsepsiyası işlənib hazırlanıb. Azərbaycan ədəbiyyatının, tarixin, milli-
mədəniyyətimizin, Azərbaycan dilinin çoxəsrlik ortaq inkişaf mərhələləri
müəyyənləşdirilib. Sovet cəmiyyətindən qalma siyasi-tarixi şəxsiyyətlərin
unutdurulması metodologiyasının tam əksinə olaraq, elmimizə tarixi
şəxsiyyətlərin, hökmdarların, sərkərdələrin, bu vaxta qədər qaçaq-quldur
adlandırılan xalq qəhrəmanlarının həyatı, dövrü, mühiti, mübarizələri və
ideyalarının əsaslı şəkildə öyrənilməsi əsas vəzifələrdən biri kimi bəyan olunub.
Həmçinin Azərbaycan elmi tarixində ilk dəfə olaraq milli fəlsəfə anlayışı elmi
dövriyyəyə gətirilib, materialist fəlsəfə ilə yanaşı, idealist fəlsəfənin də
öyrənilməsinin örnəkləri meydana qoyulub. Akademiyada sahə ensiklopediyaları
yaradıcılığına start verilib, “Heydər Əliyev Ensiklopediyası” və “Qərbi
Azərbaycan Ensiklopediya”sının hazırlanması istiqamətində əməli addımlar atılıb.
Beynəlxalq əlaqələrə də toxunan məruzəçi Akademiyanın 80 illik inkişafı tarixində
ilk dəfə olaraq Beynəlxalq Elmi Şura, Beynəlxalq Akademiyalararası Tərəfdaşlıq
Akademiyası, Asiya Akademiyaları və Elmi Cəmiyyətləri Assosiasiyası kimi
təşkilatların üzvü olduğunu, həmin qurumların Baş Assambleyalarının rəhbər
heyətlərinin seçkilərində səsvermə hüququna malik olan elmi təşkilat statusunda
təmsil olunduğunu, elm sahəsində dünyada gedən prosesləri, yeni çağırışları
yaxından öyrənmək imkanı qazandığını bildirib.
Bundan əlavə, Prezident İlham Əliyevin Türk dünyasının prioritetliyi haqqındakı
çağırışlarının işığında Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunda Türk xalqlarının fəlsəfi
irsi və müasir fəlsəfəsi şöbəsi, Memarlıq və İncəsənət İnstitutunda Türk sənət tarixi
və mədəni irsi şöbəsi, Əlyazmaları İnstitutunda Türk əlyazmalarının tədqiqi
şöbələri yaradılıb: “Türk dünyasının təməl kitabı olan Mahmud Kaşğarinin
“Divani luğat-it-türk” əsərinin Xalid Səid Xocayev tərəfindən orijinalından
tərcümə edilmiş nadir əlyazma nüsxəsi 86 ildən sonra aşkar edilib, 3 cilddə çap
edilməsi və xüsusən UNESCO-nun Baş iqamətgahında Türk dünyası ölkələrinin
türkoloq alimləri ilə birlikdə təqdimatının keçirilməsi Akademiyanın 80 illik
tarixinin ən əlamətdar hadisələrindən biridir”.
Həmçinin AMEA-da yeniləşmə və islahatlar dövründə elektron hərəkata start
verilib. AMEA Rəyasət Heyəti aparatında yaradılan “Elektron Akademiya” şöbəsi
vasitəsilə Akademiyanın elmi bölmələrinə və elmi tədqiqat institutlarına aid 31
elmi jurnaldan 21-nin elektron bazası istifadəyə verilib. Akademiyanın tarixində
ilk dəfə olaraq İnsan Resursları Elmmetrik Məlumatlar Bazası, Rəqəmsal Elmi
İnformasiya Resursaları Sistemi yaradılaraq hər bir əməkdaşın elmi fəaliyyətinin
elmmetrik reallığı və istinad göstəricilərinin müəyyən edilməsi mexanizmi
formalaşdırılıb. Azərbaycan dilinin dil korpusunun işlənməsi sahəsində addımlar
atılıb. Sözlərin Universal Funskionallıqla İşlənməsi sistemi əsasında SUFİ işlək
robot modeli işə salınıb.
Akademik İsa Həbibbəyli bildirib ki, ölkə başçısının təsdiq etdiyi Rəqəmsal İnkişaf
Konsepsiyasının qarşıya qoyduğu tələblər əsasında Humanitar və İctimai Elmlər
sferasında süni intellektdən və rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edilməsi üçün
əlavə tədbirlər hazırlanaraq həyata keçirilməkdədir.
Akademik İsa Həbibbəyli məruzəsinin sonunda diqqətə çatdırıb ki, Azərbaycan
alimləri, o cümlədən Milli Elmlər Akademiyasının kollektivi bundan sonra da
dövlətimizin başçısının apardığı siyasəti ürəkdən dəstəkləyəcək, qarşıya qoyulan
vəzifələri həyata keçirmək üçün bütün qüvvələrini və bacarıqlarını sərf edəcəkdir.
Sonra Azərbaycan Respublikasının Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev çıxış
edərək bildirib ki, ikipilləli doktorantura proqramlarının mahiyyəti kökündən
dəyişməli və ən qısa müddətdə kredit əsaslı və strukturlaşdırılmış doktorantura
pilləsi hazırlanmalıdır. Nazir müəssisələr tərəfindən Elm və Təhsil Nazirliyinə
təqdim edilən faktiki qəbul sayının (doktorant qəbuluna görə) müdafiə edənlərin
sayından çox olduğunu deyib. Bildirib ki, elmi tədqiqat müəssisələrinin
fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün Ali Attestasiya Komissiyası ilə birlikdə
müəyyən addımlar atılıb.
“Elmi dərəcə ilə elmi fəaliyyət arasındakı əlaqəni ciddi şəkildə monitorinq etməyə
başlamışıq. Elmi dərəcəsi olan şəxslərin statusu yox, sonrakı fəaliyyəti daha çox
diqqətimizdədir. Otuz-otuz beş yaşında elmi adı alan alim bütün ömrü boyu bu
addan istifadə etməməlidir. Bütün bunlar artıq razılaşdırma mərhələsində olan yeni
dövlət proqramında öz əksini tapacaq”, – deyə Emin Əmrullayev əlavə edib.
O, həmçinin fəlsəfə və elmlər doktoru proqramları üzrə həyata keçirilən elmi kadr
hazırlığı prosesinin müasir tələblərə uyğun təşkili və bu sahədə təhsil formasının
yenilənməsinə dair zəruri tədbirlərin görülməsinə ehtiyac olduğunu qeyd edib.
Azərbaycanla bağlı tədqiqatlar aparan sosial və humanitar sahələr üzrə alimlərin
stimullaşdırılmasının vacibliyini vurğulayıb. Nazir qeyd edib ki, nəticəyönümlü
maaliyyələşmə yeni hazırlanmaqda olan dövlət proqramının əsasını təşkil edir:
“Elmi fəaliyyətin nəticəsinə söykənən maaliyyələşmə ən ədalətli sistemdir. Ayrı-
ayrı layihələrin, təqaüdlərin müxtəlif elmi fəaliyyətlərə yönəlmiş müəssisələr və
alimlərə verilməsi planlaşdırılır”.
Emin Əmrullayev yeni fəaliyyətə başlayan Qarabağ Universitetində nəticəyə
əsaslanan maliyyələşmənin artıq tərtib edildiyini bildirib.
O, son iki il ərzində ali təhsil müəssisələrinin reytinqlərdə irəliləməsini yüksək
qiymətləndirib. Son illərdə Azərbaycanda elm sahəsində aparılan dəyişikliklərdən,
islahatlardan danışan nazir ali təhsil və elmi müəssisələr arasındakı əlaqələrə
toxunub.
Nazir son illərdə müvafiq sferada aparılan islahatların, həyata keçirilən kompleks
tədbirlərin nəticəsində elm və təhsilin keyfiyyətcə yeni inkişaf mərhələsinə qədəm
qoyduğunu, elmi məhsuldarlığın yüksəldiyini, müsbət təzahürlərin müşahidə
olunduğunu və ölkəmizin beynəlxalq reytinqlərdə irəlilədiyini diqqətə çatdırıb.
atılıb. Sözlərin Universal Funskionallıqla İşlənməsi sistemi əsasında SUFİ işlək
robot modeli işə salınıb.
Akademik İsa Həbibbəyli bildirib ki, ölkə başçısının təsdiq etdiyi Rəqəmsal İnkişaf
Konsepsiyasının qarşıya qoyduğu tələblər əsasında Humanitar və İctimai Elmlər
sferasında süni intellektdən və rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edilməsi üçün
əlavə tədbirlər hazırlanaraq həyata keçirilməkdədir.
Akademik İsa Həbibbəyli məruzəsinin sonunda diqqətə çatdırıb ki, Azərbaycan
alimləri, o cümlədən Milli Elmlər Akademiyasının kollektivi bundan sonra da
dövlətimizin başçısının apardığı siyasəti ürəkdən dəstəkləyəcək, qarşıya qoyulan
vəzifələri həyata keçirmək üçün bütün qüvvələrini və bacarıqlarını sərf edəcəkdir.
Sonra Azərbaycan Respublikasının Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev çıxış
edərək bildirib ki, ikipilləli doktorantura proqramlarının mahiyyəti kökündən
dəyişməli və ən qısa müddətdə kredit əsaslı və strukturlaşdırılmış doktorantura
pilləsi hazırlanmalıdır. Nazir müəssisələr tərəfindən Elm və Təhsil Nazirliyinə
təqdim edilən faktiki qəbul sayının (doktorant qəbuluna görə) müdafiə edənlərin
sayından çox olduğunu deyib. Bildirib ki, elmi tədqiqat müəssisələrinin
fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün Ali Attestasiya Komissiyası ilə birlikdə
müəyyən addımlar atılıb.
“Elmi dərəcə ilə elmi fəaliyyət arasındakı əlaqəni ciddi şəkildə monitorinq etməyə
başlamışıq. Elmi dərəcəsi olan şəxslərin statusu yox, sonrakı fəaliyyəti daha çox
diqqətimizdədir. Otuz-otuz beş yaşında elmi adı alan alim bütün ömrü boyu bu
addan istifadə etməməlidir. Bütün bunlar artıq razılaşdırma mərhələsində olan yeni
dövlət proqramında öz əksini tapacaq”, – deyə Emin Əmrullayev əlavə edib.
O, həmçinin fəlsəfə və elmlər doktoru proqramları üzrə həyata keçirilən elmi kadr
hazırlığı prosesinin müasir tələblərə uyğun təşkili və bu sahədə təhsil formasının
yenilənməsinə dair zəruri tədbirlərin görülməsinə ehtiyac olduğunu qeyd edib.
Azərbaycanla bağlı tədqiqatlar aparan sosial və humanitar sahələr üzrə alimlərin
stimullaşdırılmasının vacibliyini vurğulayıb. Nazir qeyd edib ki, nəticəyönümlü
maaliyyələşmə yeni hazırlanmaqda olan dövlət proqramının əsasını təşkil edir:
“Elmi fəaliyyətin nəticəsinə söykənən maaliyyələşmə ən ədalətli sistemdir. Ayrı-
ayrı layihələrin, təqaüdlərin müxtəlif elmi fəaliyyətlərə yönəlmiş müəssisələr və
alimlərə verilməsi planlaşdırılır”.
Emin Əmrullayev yeni fəaliyyətə başlayan Qarabağ Universitetində nəticəyə
əsaslanan maliyyələşmənin artıq tərtib edildiyini bildirib.
O, son iki il ərzində ali təhsil müəssisələrinin reytinqlərdə irəliləməsini yüksək
qiymətləndirib. Son illərdə Azərbaycanda elm sahəsində aparılan dəyişikliklərdən,
islahatlardan danışan nazir ali təhsil və elmi müəssisələr arasındakı əlaqələrə
toxunub.
Nazir son illərdə müvafiq sferada aparılan islahatların, həyata keçirilən kompleks
tədbirlərin nəticəsində elm və təhsilin keyfiyyətcə yeni inkişaf mərhələsinə qədəm
qoyduğunu, elmi məhsuldarlığın yüksəldiyini, müsbət təzahürlərin müşahidə
olunduğunu və ölkəmizin beynəlxalq reytinqlərdə irəlilədiyini diqqətə çatdırıb.
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova isə
çıxışında hər kəsi rəhbərlik etdiyi qurum adından salamlayıb, fondun fəaliyyəti
haqqında danışıb. AMEA-nın Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun
olduqca mühüm tərəfdaşlarından biri olduğunu vurğulayan Aktotı Raimkulova
Akademiya ilə birgə müxtəlif konfrans və seminarların keçirildiyini söyləyib.
“AMEA tərəfindən nəşr olunmuş Türk dünyasının görkəmli elm və incəsənət
xadimlərinə həsr olunmuş kitablardan böyük və zəngin bir kitabxana yaratmaq
mümkündür”, – deyə vurğulayan Aktotı Raimkulova Parisdə UNESCO
çərçivəsində Türk dünyasının ilk ensiklopedik əsəri “Divanü lüğat-it-türk”
kitabının təqdimatına görə Akademiya rəhbərliyinə minnətdarlığını bildirib. Qeyd
edib ki, bu gün Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu AMEA ilə birlikdə
1926-cı ildə Bakıda keçirilən Birinci Türkoloji Qurultayın 100 illiyinin yüksək
səviyyədə keçirilməsi üçün hazırlıq işləri görür.
Aktotı Raimkulova gələcək əməkdaşlıq perspektivləri, təşkil olunacaq aşıq
sənətinə dair beynəlxalq elmi konfrans haqqında danışıb, Azərbaycan alimlərini bu
konfransda fəal iştirak etməyə çağırıb.
Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qırğızıstan, Qazaxıstan və Türkmənistan
alimlərinin sıx əməkdaşlığı sayəsində qarşılıqlı əlaqələrin gücləndirilməsi və
inkişafına, bundan sonra da mədəni və elmi təşəbbüslərin genişlənəcəyinə inamını
bildirib, alimlərə uğurlar arzulayıb.
Daha sonra AMEA-nın akademik-katibi akademik Arif Həşimovun “2024-cü
Akademik İlin elmi hesabatı” mövzusunda məruzəsi dinlənilib.
Akademik Arif Həşimov qeyd edib ki, Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi
və mədəni-mənəvi inkişafı baxımından bir sıra nailiyyətlərlə müşayiət olunan
2024-cü il Azərbaycan elmi, o cümlədən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
üçün də uğurlu olmuşdur. Diqqətə çatdırıb ki, 2022-ci ilin sonlarından AMEA-da
başlamış islahatyönümlü tədbirlər 2023-cü ildə olduğu kimi, 2024-cü ildə də
ardıcıl və kompleks şəkildə davam etdirilib, nəticədə Akademiyanın strukturu
əsaslı olaraq modernləşdirilib, elmin yeni prioritetləri dövlət siyasətinin strateji
hədəfləri və dünya elminin çağırışları ilə uyğunlaşdırılıb, elmin dövlətin sosial-
iqtisadi, mədəni-mənəvi və ideoloji siyasətinin həyata keçirilməsində iştirakı əhə–
miyyətli dərəcədə gücləndirilib, kadr potensialı mümkün qədər optimallaşdırılıb,
beynəlxalq elmi əlaqələr genişləndirilib, Akademiyanın həm beynəlxalq səviyyədə,
xüsusən Türk dünyasında, həm də respublikada nüfuzu xeyli yüksəlib.
“Bununla da Akademiyada islahatların ilkin mərhələsi özünün mühüm nəticələrini
vermiş, keyfiyyətcə yeni idarəetmə və fəaliyyət sferasına keçmək üçün əlverişli zə–
min yaranmışdır”, – deyə bildirən məruzəçi vurğulayıb ki, 2024-cü ildə AMEA-nın
elmi müəssisə və təşkilatları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərman və sə–
rəncamları, eləcə də ölkə iqtisadiyyatının, incəsənət və mədəniyyətinin, Azərbay–
canın ədəbiyyatı, tarixi və dilinin araşdırılmasına, qorunub saxlanılmasına xidmət
edən, sosial məsələləri əhatə edən 11 dövlət proqramının icrasında iştirak ediblər.
Akademik Arif Həşimov bildirib ki, 2024-cü ildə ölkə üzrə əldə edilmiş mühüm
elmi nəticələr respublikanın bütün elm və ali təhsil müəssisələrindən toplanılıb,
müvafiq bölmələrdə müzakirə edilib və AMEA-nın Ümumi yığıncağında müzakirə
haqqında danışıb. AMEA-nın Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun
olduqca mühüm tərəfdaşlarından biri olduğunu vurğulayan Aktotı Raimkulova
Akademiya ilə birgə müxtəlif konfrans və seminarların keçirildiyini söyləyib.
“AMEA tərəfindən nəşr olunmuş Türk dünyasının görkəmli elm və incəsənət
xadimlərinə həsr olunmuş kitablardan böyük və zəngin bir kitabxana yaratmaq
mümkündür”, – deyə vurğulayan Aktotı Raimkulova Parisdə UNESCO
çərçivəsində Türk dünyasının ilk ensiklopedik əsəri “Divanü lüğat-it-türk”
kitabının təqdimatına görə Akademiya rəhbərliyinə minnətdarlığını bildirib. Qeyd
edib ki, bu gün Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu AMEA ilə birlikdə
1926-cı ildə Bakıda keçirilən Birinci Türkoloji Qurultayın 100 illiyinin yüksək
səviyyədə keçirilməsi üçün hazırlıq işləri görür.
Aktotı Raimkulova gələcək əməkdaşlıq perspektivləri, təşkil olunacaq aşıq
sənətinə dair beynəlxalq elmi konfrans haqqında danışıb, Azərbaycan alimlərini bu
konfransda fəal iştirak etməyə çağırıb.
Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qırğızıstan, Qazaxıstan və Türkmənistan
alimlərinin sıx əməkdaşlığı sayəsində qarşılıqlı əlaqələrin gücləndirilməsi və
inkişafına, bundan sonra da mədəni və elmi təşəbbüslərin genişlənəcəyinə inamını
bildirib, alimlərə uğurlar arzulayıb.
Daha sonra AMEA-nın akademik-katibi akademik Arif Həşimovun “2024-cü
Akademik İlin elmi hesabatı” mövzusunda məruzəsi dinlənilib.
Akademik Arif Həşimov qeyd edib ki, Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi
və mədəni-mənəvi inkişafı baxımından bir sıra nailiyyətlərlə müşayiət olunan
2024-cü il Azərbaycan elmi, o cümlədən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
üçün də uğurlu olmuşdur. Diqqətə çatdırıb ki, 2022-ci ilin sonlarından AMEA-da
başlamış islahatyönümlü tədbirlər 2023-cü ildə olduğu kimi, 2024-cü ildə də
ardıcıl və kompleks şəkildə davam etdirilib, nəticədə Akademiyanın strukturu
əsaslı olaraq modernləşdirilib, elmin yeni prioritetləri dövlət siyasətinin strateji
hədəfləri və dünya elminin çağırışları ilə uyğunlaşdırılıb, elmin dövlətin sosial-
iqtisadi, mədəni-mənəvi və ideoloji siyasətinin həyata keçirilməsində iştirakı əhə–
miyyətli dərəcədə gücləndirilib, kadr potensialı mümkün qədər optimallaşdırılıb,
beynəlxalq elmi əlaqələr genişləndirilib, Akademiyanın həm beynəlxalq səviyyədə,
xüsusən Türk dünyasında, həm də respublikada nüfuzu xeyli yüksəlib.
“Bununla da Akademiyada islahatların ilkin mərhələsi özünün mühüm nəticələrini
vermiş, keyfiyyətcə yeni idarəetmə və fəaliyyət sferasına keçmək üçün əlverişli zə–
min yaranmışdır”, – deyə bildirən məruzəçi vurğulayıb ki, 2024-cü ildə AMEA-nın
elmi müəssisə və təşkilatları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərman və sə–
rəncamları, eləcə də ölkə iqtisadiyyatının, incəsənət və mədəniyyətinin, Azərbay–
canın ədəbiyyatı, tarixi və dilinin araşdırılmasına, qorunub saxlanılmasına xidmət
edən, sosial məsələləri əhatə edən 11 dövlət proqramının icrasında iştirak ediblər.
Akademik Arif Həşimov bildirib ki, 2024-cü ildə ölkə üzrə əldə edilmiş mühüm
elmi nəticələr respublikanın bütün elm və ali təhsil müəssisələrindən toplanılıb,
müvafiq bölmələrdə müzakirə edilib və AMEA-nın Ümumi yığıncağında müzakirə
edilmək üçün sistemləşdirilərək hazırlanıb. Hesabat ilində Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyasının elmi bölmələri üzrə elmi müəssisələrdə 197 problemin 514
mövzusu əsasında 1787 elmi-tədqiqat işi aparılıb.
2024-cü ildə elmi müəssisələrdə çalışan alimlər tərəfindən 521 kitab və monoqrafi–
ya, 118 dərslik, 3561-i xaricdə (bunlardan 1192-si Web of Science və Scopus baza–
larına daxil olan impakt faktorlu jurnallarda) olmaqla 9245 məqalə və tezis nəşr et–
dirilib. Elmi işçilərin əsərlərinə 45507 istinad olunub.
Azərbaycan Respublikasında 2024-cü ilin “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan
edildiyini və bu istiqamətdə AMEA tərəfindən genişmiqyaslı tədbirlərin həyata
keçirildiyini deyən akademik A.Həşimov Akademiyanın elmi bölmələri, elmi
müəssisələri və təşkilatları tərəfindən ümumilikdə 71 tədbirin təşkil olunduğunu,
30 kitab, 32 məqalənin hazırlandığını söyləyib.
Həmçinin qeyd edib ki, 11 gün ərzində Bakıda keçirilən BMT-nin İqlim Dəyişik–
likləri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında
(COP29) AMEA-nın prezidenti, Rəyasət Heyətinin üzvləri, elmi müəssisə və təşki–
latların rəhbərləri, mütəxəssisləri həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyəli iclaslarda
məruzələrlə çıxışlar edib, müvafiq məqalələr dərc etdirib, respublikanın kütləvi in–
formasiya vasitələrində müzakirələrdə, dəyirmi masalarda, dövlət tərəfindən həyata
keçirilən tədbirlərdə iştirak ediblər. AMEA-nın Rəyasət Heyətində COP29-un ye–
kunlarına həsr olunmuş iclas keçirilib, iclasda müvafiq qərarlar qəbul olunub.
Akademik Arif Həşimov, o cümlədən yaşıl enerji zonası elan olunan işğaldan azad
edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur, eləcə də Naxçıvan Muxtar Respublikasında
alimlərimiz tərəfindən müxtəlif tədqiqatların aparıldığını, dövlətimizin quruculuq
işlərinə öz töhfələrini verdiklərini bildirib.
Akademik Arif Həşimov qeyd edib ki, hesabat ilində Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasında Qarabağın tarixi, arxeologiyası, maddi-mədəni mədəniyyəti, ədə–
bi həyatının öyrənilməsi, eyni zamanda Vətən müharibəsi mövzusunda, həmçinin
“Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”in beş Milli Prio–
ritetindən biri kimi müəyyən olunmuş “İşğaldan azad olunmuş ərazilərə Böyük Qa–
yıdış”a, “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qa–
yıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın Tədbirlər Planına və “Şuşa şəhərinin 2024-cü il
üçün “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsindər irəli gələrək hazır–
lanmış elmi müəssisələrin tədqiqat planlarına uyğun olaraq araşdırmalar aparılıb.
Hesabat ilində AMEA-da həyata keçirilən elmi və elmi-təşkilati fəaliyyətin
mühüm istiqamətlərindən biri də Qərbi Azərbaycanla bağlı tədbirlər olub.
Akademik çıxışının sonunda qeyd edib ki, bütövlükdə Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının elmi müəssisələrində və əhatə etdiyi elmi istiqamətlər üzrə res–
publikanın digər elm və ali təhsil müəssisələrində 2024-cü ildə aparılmış tədqiqat–
ları və əldə edilmiş mühüm elmi nəticələri yüksək qiymətləndirmək olar.
“AMEA-nın İnkişaf Konsepsiyası və Yol Xəritəsi layihəsi” haqqında çıxış edən
İşçi qrupun rəhbəri, AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elm və təhsil şöbəsinin
müdiri filologiya elmləri doktoru Sərxan Xavəri qeyd edib ki, müzakirəyə təqdim
mövzusu əsasında 1787 elmi-tədqiqat işi aparılıb.
2024-cü ildə elmi müəssisələrdə çalışan alimlər tərəfindən 521 kitab və monoqrafi–
ya, 118 dərslik, 3561-i xaricdə (bunlardan 1192-si Web of Science və Scopus baza–
larına daxil olan impakt faktorlu jurnallarda) olmaqla 9245 məqalə və tezis nəşr et–
dirilib. Elmi işçilərin əsərlərinə 45507 istinad olunub.
Azərbaycan Respublikasında 2024-cü ilin “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan
edildiyini və bu istiqamətdə AMEA tərəfindən genişmiqyaslı tədbirlərin həyata
keçirildiyini deyən akademik A.Həşimov Akademiyanın elmi bölmələri, elmi
müəssisələri və təşkilatları tərəfindən ümumilikdə 71 tədbirin təşkil olunduğunu,
30 kitab, 32 məqalənin hazırlandığını söyləyib.
Həmçinin qeyd edib ki, 11 gün ərzində Bakıda keçirilən BMT-nin İqlim Dəyişik–
likləri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında
(COP29) AMEA-nın prezidenti, Rəyasət Heyətinin üzvləri, elmi müəssisə və təşki–
latların rəhbərləri, mütəxəssisləri həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyəli iclaslarda
məruzələrlə çıxışlar edib, müvafiq məqalələr dərc etdirib, respublikanın kütləvi in–
formasiya vasitələrində müzakirələrdə, dəyirmi masalarda, dövlət tərəfindən həyata
keçirilən tədbirlərdə iştirak ediblər. AMEA-nın Rəyasət Heyətində COP29-un ye–
kunlarına həsr olunmuş iclas keçirilib, iclasda müvafiq qərarlar qəbul olunub.
Akademik Arif Həşimov, o cümlədən yaşıl enerji zonası elan olunan işğaldan azad
edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur, eləcə də Naxçıvan Muxtar Respublikasında
alimlərimiz tərəfindən müxtəlif tədqiqatların aparıldığını, dövlətimizin quruculuq
işlərinə öz töhfələrini verdiklərini bildirib.
Akademik Arif Həşimov qeyd edib ki, hesabat ilində Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasında Qarabağın tarixi, arxeologiyası, maddi-mədəni mədəniyyəti, ədə–
bi həyatının öyrənilməsi, eyni zamanda Vətən müharibəsi mövzusunda, həmçinin
“Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”in beş Milli Prio–
ritetindən biri kimi müəyyən olunmuş “İşğaldan azad olunmuş ərazilərə Böyük Qa–
yıdış”a, “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qa–
yıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın Tədbirlər Planına və “Şuşa şəhərinin 2024-cü il
üçün “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsindər irəli gələrək hazır–
lanmış elmi müəssisələrin tədqiqat planlarına uyğun olaraq araşdırmalar aparılıb.
Hesabat ilində AMEA-da həyata keçirilən elmi və elmi-təşkilati fəaliyyətin
mühüm istiqamətlərindən biri də Qərbi Azərbaycanla bağlı tədbirlər olub.
Akademik çıxışının sonunda qeyd edib ki, bütövlükdə Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının elmi müəssisələrində və əhatə etdiyi elmi istiqamətlər üzrə res–
publikanın digər elm və ali təhsil müəssisələrində 2024-cü ildə aparılmış tədqiqat–
ları və əldə edilmiş mühüm elmi nəticələri yüksək qiymətləndirmək olar.
“AMEA-nın İnkişaf Konsepsiyası və Yol Xəritəsi layihəsi” haqqında çıxış edən
İşçi qrupun rəhbəri, AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elm və təhsil şöbəsinin
müdiri filologiya elmləri doktoru Sərxan Xavəri qeyd edib ki, müzakirəyə təqdim
edilən “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 2025-2030-cu illər İnkişaf
Konsepsiyası və Yol Xəritəsi” iki əsas bölmədən ibarətdir.
Birinci bölmədə dünyanın qlobal çağırışları, dünya elminin yeni inkişaf meylləri,
ictimai və humanitar elmlərin yeni inkişaf trendləri, konsepsiyanın
əsaslandırılması, hədəfləri, məqsəd və vəzifələri, Akademiyanın tarixi inkişaf
xronikası və yeni hüquqi statusu, elmi-təşkilati fəaliyyəti üzrə Yol Xəritəsinin əsas
istiqamətləri yer alıb. Bunlardan əlavə, Konsepsiyanın icrası üzrə zaman ardıcıllığı,
icra və icraya nəzarət mexanizmləri, monitorinq sistemi, nəticə indiqatorları da
burada əksini tapıb. O vurğulayıb ki, bütövlükdə konsepsiyanın birinci bölməsini
yaxın beş il müddətində Akademiyada inkişaf proseslərini effektiv və davamlı
təşkil etmək üçün elmi-fəlsəfi çərçivə sənədi kimi dəyərləndirmək mümkündür.
S.Xavəri bildirib ki, konsepsiyada onun hazırlanması və icrası zərurəti qlobal,
regional və lokal səviyyələrdə olmaqla 3 mühüm amillə izah olunur.
Birinci amil müasir dünyanın qlobal inkişaf tendensiyaları, ikinci amil ölkəmizin
və regionun yeni geosiyasi reallıqları, üçüncü amil isə respublikada elmin yeni
inkişaf mərhələsi ilə bağlıdır.
Məruzədə qeyd olunub ki, qarşıya qoyulan hədəflər öz hüquqi əsasını cənab
Prezidentin təsdiq etdiyi Akademiyanın yeni Nizamnaməsindən, mənəvi, əxlaqi
cavabdehlik səlahiyyətini isə Akademiyanın 80 illik tarixindən və bu tarix ərzində
Azərbaycan xalqının sosial tərəqqisində, ictimai fikir tarixində oynadığı müstəsna
roldan götürür.
S.Xavəri bildirib ki, konsepsiyanın ikinci bölməsi “Yol Xəritəsi”dir və burada
Akademiyanın inkişafı ilə bağlı müəyyənləşdirilən hədəflərə çatmaq üçün çoxsaylı
və çoxçeşidli tədbirlər əksini tapıb.
“Konsepsiyanın əsas fəlsəfi platformasını forsayt, gələcəyi görmə metodologiyası
təşkil edir. Konsepsiyada bu metodologiyaya əsaslanaraq yaxın beş ildə elmin
inkişafı üzrə mümkün ssenarilər araşdırılmış, onlara hazır olmaq üçün strategiyalar
müəyyənləşdirilmiş, onların icrası mexanizmləri hazırlanmışdır. Konsepsiyanın və
Yol Xəritəsinin icrasına Akademiyanın 6 elmi bölmə, 2 regional bölmə, 10 elmi
tədqiat müəssisəsi, 2 regional elmi mərkəzi, 4 təşkilat, 16 Rəyasət Heyəti şöbəsi
olmaqla cəmi 40 qurumu icraçı qismində cəlb olunmuşdur”, – deyə alim diqqətə
çatdırıb.
Daha sonra AMEA-nın vitse-prezidenti akademik İradə Hüseynova, Elm və Təhsil
Nazirliyinin İdarəetmə Sistemləri İnstitutunun baş direktoru akademik Əli
Abbasov və AR Prezidentinin Gənclər mükafatçısı, Arxeologiya və Antropologiya
İnstitutunun doktorantı Mircavid Ağalarovun çıxışları dinlənilib. Həmçinin
Türkiyə Elmlər Akademiyasının (TÜBA) prezidenti professor Müzəffər Şəkər və
ÇXR Honq-Konq Kore Akademiyasının İdarə Heyətinin üzvü professor Li Leinin
onlayn çıxışları təqdim olunub.
Sonda AMEA-nın Ümumi yığıncağının qərar layihəsi səsləndirilib.
Birinci bölmədə dünyanın qlobal çağırışları, dünya elminin yeni inkişaf meylləri,
ictimai və humanitar elmlərin yeni inkişaf trendləri, konsepsiyanın
əsaslandırılması, hədəfləri, məqsəd və vəzifələri, Akademiyanın tarixi inkişaf
xronikası və yeni hüquqi statusu, elmi-təşkilati fəaliyyəti üzrə Yol Xəritəsinin əsas
istiqamətləri yer alıb. Bunlardan əlavə, Konsepsiyanın icrası üzrə zaman ardıcıllığı,
icra və icraya nəzarət mexanizmləri, monitorinq sistemi, nəticə indiqatorları da
burada əksini tapıb. O vurğulayıb ki, bütövlükdə konsepsiyanın birinci bölməsini
yaxın beş il müddətində Akademiyada inkişaf proseslərini effektiv və davamlı
təşkil etmək üçün elmi-fəlsəfi çərçivə sənədi kimi dəyərləndirmək mümkündür.
S.Xavəri bildirib ki, konsepsiyada onun hazırlanması və icrası zərurəti qlobal,
regional və lokal səviyyələrdə olmaqla 3 mühüm amillə izah olunur.
Birinci amil müasir dünyanın qlobal inkişaf tendensiyaları, ikinci amil ölkəmizin
və regionun yeni geosiyasi reallıqları, üçüncü amil isə respublikada elmin yeni
inkişaf mərhələsi ilə bağlıdır.
Məruzədə qeyd olunub ki, qarşıya qoyulan hədəflər öz hüquqi əsasını cənab
Prezidentin təsdiq etdiyi Akademiyanın yeni Nizamnaməsindən, mənəvi, əxlaqi
cavabdehlik səlahiyyətini isə Akademiyanın 80 illik tarixindən və bu tarix ərzində
Azərbaycan xalqının sosial tərəqqisində, ictimai fikir tarixində oynadığı müstəsna
roldan götürür.
S.Xavəri bildirib ki, konsepsiyanın ikinci bölməsi “Yol Xəritəsi”dir və burada
Akademiyanın inkişafı ilə bağlı müəyyənləşdirilən hədəflərə çatmaq üçün çoxsaylı
və çoxçeşidli tədbirlər əksini tapıb.
“Konsepsiyanın əsas fəlsəfi platformasını forsayt, gələcəyi görmə metodologiyası
təşkil edir. Konsepsiyada bu metodologiyaya əsaslanaraq yaxın beş ildə elmin
inkişafı üzrə mümkün ssenarilər araşdırılmış, onlara hazır olmaq üçün strategiyalar
müəyyənləşdirilmiş, onların icrası mexanizmləri hazırlanmışdır. Konsepsiyanın və
Yol Xəritəsinin icrasına Akademiyanın 6 elmi bölmə, 2 regional bölmə, 10 elmi
tədqiat müəssisəsi, 2 regional elmi mərkəzi, 4 təşkilat, 16 Rəyasət Heyəti şöbəsi
olmaqla cəmi 40 qurumu icraçı qismində cəlb olunmuşdur”, – deyə alim diqqətə
çatdırıb.
Daha sonra AMEA-nın vitse-prezidenti akademik İradə Hüseynova, Elm və Təhsil
Nazirliyinin İdarəetmə Sistemləri İnstitutunun baş direktoru akademik Əli
Abbasov və AR Prezidentinin Gənclər mükafatçısı, Arxeologiya və Antropologiya
İnstitutunun doktorantı Mircavid Ağalarovun çıxışları dinlənilib. Həmçinin
Türkiyə Elmlər Akademiyasının (TÜBA) prezidenti professor Müzəffər Şəkər və
ÇXR Honq-Konq Kore Akademiyasının İdarə Heyətinin üzvü professor Li Leinin
onlayn çıxışları təqdim olunub.
Sonda AMEA-nın Ümumi yığıncağının qərar layihəsi səsləndirilib.
