Bu gün dünya turizminin mərkəzinə çevrilən qardaş Türkiyədə də məhz turistlər qədim yaşayış məskənlərini ziyarət edir. Bunun müxtəlif səbəbləri var. Türkliyəyə səfər edən turistlərin ölkənin dörd bir yanında olan bu qədim yaşayış məskənləri haqqında öz təssüratlarını paylaşırlar. Hər il Türkiyəyə axın edən turistlərin sayı durmadan artır. Maraqlıdır ki, Türkiyənin kəşf edilməmiş ərazilərəinə belə turistlər axın edir. Qədim yaşayış məntəqələri, antik kəndlərə səfər edən turistlər maraqlı auraya düşdüklərini etiraf edirlər. Hələ qədim dövrdə də məşhur səyyahlar öz qeydlərində Türkiyənin gözəlliyini vəsf edirdilər. Türkiyənin kəşf edilməmiş cənnətlərindən biri də Pataradır.
Patara Antik yaşayış məskəni indiki Ovagelamış kəndində, Fethiye ilə Kalkan arasında Xanthos vadisinin cənub-qərb ucunda yerləşir. Likiyanın ən əhəmiyyətli və ən qədim şəhərlərindən biridir. Şəhərin indiki xarabalıqlarına inşası eramızın 100-cü illərinə aid olan möhtəşəm və yaxşı qorunmuş Roma zəfər tağıdır. Tağın qərbindəki təpənin yamaclarında Likiya tipli sarkofaqların olduğu qəbiristanlıq sahəsi yerləşir. Yazılardan aydın olur ki, şəhərin ən cənub ucunda yerləşən teatr eramızın 147-ci ildə zəlzələdən sonra yenidən tikilib. Şəhərin digər xarabalıqlarına Vespasian hamamları, Korinf məbədi, əsas küçə, liman və taxıl anbarı daxildir.
Məşhur mütəfəkkir Monteskye “Qanunların Ruhu” adlı kitabında Likiya Birliyinin idarə formasını “Cümhuriyyətin ən mükəmməl nümunəsi” olaraq göstərmişdir. Paytaxt Pataranın möhtəşəm parlament binası tarixdə tanınan bu ilk “ən mükəmməl” idarəetmə formasını həyata keçirməyə imkan verdi.
Patara, adını aldığı qədim şəhəri və 18 km uzunluğundakı möhtəşəm çimərliyi ilə Antalyanın göz oxşayan yerlərindən biridir.
Antalyanın Kaş rayonundan təxminən 42 km uzaqlıqda, Fethiye ilə Kalkan arasında, indiki Gelemiş kəndində yerləşir. Patara həm də Xanthos çayının (Eşen axını) şərqində, Teke yarımadasının cənub-qərbində, Antalyanın qərbində, qədim zamanlarda Likya adı ilə tanınan bu bölgədə yerləşən Likya liman şəhəridir.
Təbii gözəlliyi ilə ziyarətçiləri valeh edən Patara arxeoloji dəyərləri ilə də diqqət çəkir. Göz oxşayan memarlığı ilə diqqət çəkən qədim şəhər limanın şərq tərəfində geniş bir ərazini əhatə edir. Tanrı Apollonun doğulduğu yer kimi məşhur olan Pataradan ilk dəfə məşhur tarixçi Herodotun bəhs etdiyi məlumdur. Araşdırmalara görə, şəhərin adı eramızdan əvvəl 13-cü əsrə aid Het mətnlərində Patar kimi keçir. Xanthos vadisində dənizə açıla bilən yeganə yer olduğu üçün tarix boyu əhəmiyyətli bir şəhər olaraq qalmaqdadır.
Likya Tipi Roma dövrü qəbir abidələri şəhərin girişində yerləşir. Zəfər tağı sizi üç tağdan ibarət təsir edici memarlığı ilə qarşılayır.
Hurmalık Hamamı və Üç Navalı Liman Kilsəsini görməyə dəyər. Bu bölgədə Pataranın tarixi abidələri olduqca çoxdur. Arxeoloqlar bunun dünya magistrallarının ən qədim və ən əhatəli yol nişanı olduğunu və Likiya şəhərləri arasındakı məsafəni göstərdiyini bildirirlər. Şəhərin ən cənub ucunda Kürşünlü təpəsinə söykənən teatr eramızın 3000-ci ilində baş verən zəlzələdən sonra bərpa olunub.
Yazılardan onun 147-ci ildə yenidən tikildiyi anlaşılır. Teatrın söykəndiyi Kurşunlu təpəsi şəhərin ümumi mənzərəsini seyr etmək üçün ən gözəl guşədir. Tikinti tarixi 69-79 -cu illər olaraq qeyd edilən Vespasian Hamamı dövrün xüsusiyyətlərini əks etdirir.
Tarixi hamamın yanındakı cığırla irəlilədiyiniz zaman Pataranın mərmər döşənmiş Ana küçəsi diqqəti çəkir. Təpənin şimal-qərbindəki bataqlığın arxasındakı taxıl anbarı (qranarium) Pataranın sağ qalmış monumental tikililərindən biridir və eramızdan əvvəl imperator Hadrian və həyat yoldaşı Sabrina tərəfindən 2-ci əsrdə tikilmişdir.. Teatrın şimalında Likya Birliyinin paytaxtı Patarada yığıncaqların keçirildiyi Parlament Binası var.
Dövrün əhəmiyyətli tikililərindən biri olan Bizans qalası daha da küçədə yerləşən geniş divarları ilə əzəmətini nümayiş etdirir. Qalanın şərqində yerləşən Korinf məbədi və qərb ucunda Bizans kilsəsi antik şəhərə səyahətiniz zamanı görə biləcəyiniz digər yerlərdir. Şəhərin suyu İslamlar kəndi yaxınlığında, təxminən 20 kilometr şimal-şərqdə, Kızıltəpə yamacındakı qayalıqlardan gətirilib. Mənbə ilə şəhər arasında, Fırnaz körpüsünün şimalında; Məhəllənin “Delik Kemer” adlanan hissəsi su yollarının ən monumental hissəsidir. İllərlə qumun altında gizlənən möhtəşəm Patara Teatrı arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində qumdan təmizlənərək ziyarətçilərin ixtiyarına verilib. Təxminən 10.000 nəfərlik tutumu ilə e.ə. 2-ci əsrdə tikilmişdir.
Roma İmperatorluğunun üç yüz illik tarixində təkcə Likiyanın deyil, Anadolunun da ən əhəmiyyətli şəhərlərindən biri olan Patara, Şərqi Roma Dövrünə (Bizans Dövrü) keçid dövründə də şəhər varlığını fasiləsiz davam etdirmişdir. Zamanın dağıntılarına tab gətirdi və buraya gələn hər kəs tərəfindən heyran qalır. Bundan əlavə, Patara “dünyada Santa Klaus kimi tanınan Müqəddəs Nikolayın doğulduğu Patere şəhəri” kimi də xatırlanır. Patara və Likya Birliyi təbiətlə sıx əlaqəsi, mədəni və ticarət yolu ilə zənginləşdirilmiş xalqı, demokratik quruluşu və idealları ilə insanlar və dövlətlər üçün daha yaxşı bir gələcəyin necə ola biləcəyi ilə bağlı ilham və motivasiya mənbəyi olmağa davam edir.
Qoşqar Salmanlı
