Süni intellektin getdikcə daha real görüntülər, videolar, sənədlər və səs yazıları istehsal etmək qabiliyyəti ilə əlaqədar olaraq, ABŞ-da hakimlər məhkəmədə təqdim olunan sübutların etibarlılığı ilə bağlı ciddi narahatlıqlarını bildirirlər. Xüsusilə, “deepfake” olaraq tanınan süni şəkillər və audioların məhkəmə proseslərində həqiqətin təhrif edilməsinə səbəb ola biləcəyinə dair xəbərdarlıqlar var.
Vətəninfo.az xəbər verir ki, Kaliforniyanın Alameda County Ali Məhkəməsində aparılan bir işdə hakim Viktoriya Kolakovski təqdim olunmuş videoyazıda şahidin üz və səs hərəkətlərindəki uyğunsuzluqlar üzərində araşdırma aparıb və bu sübutların süni intellektlə istehsal edildiyini müəyyən edib. Həmin sənəddə əsl şahid kimi görünən səs yazısı da hakim tərəfindən saxta hesab edilib və iş sentyabrın 9-da bağlanıb.
Kolakovski, bu hadisənin saxta süni intellekt şəkillərinin məhkəmədə sübut kimi təqdim edilməsinin ilk nümunələrindən biri olduğunu və bu problemin daha böyük təhlükələrə yol aça biləcəyini bildirib. O, belə sübutlara əsaslanaraq qərar verilməsinin riskli olduğunu vurğulayıb: “Biz qeyri-real sübutlara əsaslanaraq qərar verməkdən qorxuruq,” – deyə əlavə edib.
Minnesota ştatının 10-cu Məhkəmə Dairəsinin hakimi Stoney Hiljus isə saxta sübutların məhkəmə proseslərinə daxil olmasının getdikcə daha çox hakimdə narahatlıq yaratdığını bildirib. O, “Hakimlər faktiki olmayan sübutlara əsaslanaraq insanların həyatına təsir edəcək qərar verməkdən qorxurlar,” – deyə qeyd edib.
Luiziana ştatının 5-ci Dairə Apellyasiya Məhkəməsinin hakimi Scott Schlegel, süni intellektlə hazırlanmış saxta səs yazılarının asanlıqla yaradılabiləcəyinə və bunun kritik məhkəmə qərarlarına təsir edə biləcəyinə diqqət çəkib. O, bir nümunə olaraq həyat yoldaşının 30 il boyunca səsinin hər versiyasını saxlamasının onu asanlıqla saxta 10 saniyəlik səs yazısı yaratmağa imkan verəcəyini qeyd edib. Bu cür saxta səs yazısının məhkəməyə təqdim edilərək yanlış qərarların verilməsinə səbəb ola biləcəyini bildirib.
Məhkəmə sistemində süni intellektlə yaradılan saxta sübutlarla mübarizə üçün yeni qaydaların tətbiqi gündəmdədir. Dövlət Məhkəmələri üzrə Milli Mərkəz və Tomson Reuters İnstitutu hakimlərə saxta sübutlarla mübarizə aparmaq məqsədilə bir bələdçi dərc edib. Bələdçi, hakimlərə təqdim olunan sübutların mənbəyini, faylın dəyişdirilib-dəyişdirilmədiyini, sübutlara kimin çıxışının olduğunu və əlavə təsdiqləyən sübutların mövcud olub-olmamasını yoxlamağı tövsiyə edir.
Bəzi hüquq ekspertləri, sübutların yoxlanılması üçün mövcud qaydaların artıq kifayət etmədiyini və süni intellektlə bağlı xüsusi qaydalara ehtiyac olduğunu bildirirlər. Lakin, ABŞ Hakimlər Konfransı may ayında verilən təklifləri qəbul etməyib və mövcud qaydaların yetərli olduğu qərarına gəlib.
Mütəxəssislər, süni intellektin məhkəmə sisteminə yaratdığı təhlükələrdən xəbərdar edərək, məhkəmələrin artıq sübutlara etibar etmə dövrünün bitdiyini vurğulayıblar. Daniel Garrie, rəqəmsal dəlil eksperti, yalnız texniki vasitələrin kifayət etmədiyini, həm də insan təcrübəsinin vacib olduğunu bildirib. O, yaxın gələcəkdə metadata kimi görünməz məlumat təbəqələrinin, faylın yaradılma tarixi, cihaz modeli və redaktə tarixçəsi kimi məlumatların doğrulama vasitələri olacağını qeyd edib.
Kompüter elmləri üzrə mütəxəssis Maura Qrossman, süni intellektin yalan sübutlar hazırlamaq üçün istifadəsinin çox asan olduğunu və bu texnologiyanın məhkəmə sisteminin təməlini sarsıda biləcəyini vurğulayıb. “Bu yeni dövrdə zehniyyət artıq ‘güvən amma yoxla’ deyil, ‘inan, amma yoxla’ olmalıdır,” – deyə əlavə edib.
Bu xəbərdarlıqlar, məhkəmə sistemində süni intellektlə bağlı mövcud təhlükələrin nə qədər ciddi olduğunu bir daha ortaya qoyur. Sübutların etibarlılığına dair qaydaların təkmilləşdirilməsi və süni intellektin təsiri altında hüquq sistemində baş verən dəyişikliklər, gələcəkdə daha böyük əhəmiyyət kəsb edəcək.
