«Rusiyanın mövqeyi ondan ibarət idi ki, Qarabağın statusu məsələsi təxirə salınmalı, ona qədər tərəflər iki cəmiyyəti sülhə yaxınlaşdıracaq məsələlərlə məşğul olmalıdır. Amma görünən odur ki, Bakı və İrəvan tərəflər başqa cür qərar verdilər”. Bunu Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin MDBMİ Xalq Tədqiqatları İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, politoloq Nikolay Silaev deyib.
O xatırladıb ki, bu yaxınlarda İrəvanda Ermənistanın Qarabağın erməni əhalisinə müəyyən təminatların verilməsi şərti ilə Qarabağı Azərbaycanın ərazisi kimi tanımağa hazır olduqlarını byan edib. “Növbəti sual budur: bu zəmanətlər nədir? Onlar necə təmin olunacaq? Əgər sənəddə, məsələn, BMT Nizamnaməsinə və Azərbaycan Konstitusiyasına istinad varsa, bu başqa şeydir. Məsələn, Qarabağın erməni əhalisinin hüquq və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün beynəlxalq kontingent şəklində effektiv mexanizm təklif edilərsə, bu da bir başqa şeydir. Amma erməni əhalisinin məktəbdə uşaqları erməni dilində oxumaq hüququ olacaqmı? Onların Ermənistanla xüsusi iqtisadi əməkdaşlıq hüququ olacaqmı? Bu məsələ ilə bağlı Qarabağ erməniləri ilə Bakı arasında hansısa danışıqlar aparılacaqmı?”.
Silayevin sözlərinə görə, Rusiyanın mövqeyi ondan ibarətdir ki, ərazi bütövlüyünün tanınması ilə bağlı razılaşma olsa belə, Qarabağın erməni əhalisinin hüquqları, təhlükəsizliyi və rifahı məsələsi yenə də əsas məsələdir və Moskva bunları həyata keçirməlidir. “Bu mənada tərəflər ərazi bütövlüyünün tanınması ilə bağlı razılığa gəldiklərini dedikdə, bu, geniş variantları əhatə edə bilər. Azərbaycanın şərtləri ilə Ermənistan sabah da sülh müqaviləsi imzalaya bilər. Bəs, bu sülh müqaviləsində Qarabağın erməni əhalisinin hüquqlarının təmin ediləcəyinə təminat varmı? Bu sülh müqaviləsinin Ermənistan üçün Azərbaycan ərazisindən kommunikasiyaların və maneəsiz nəqliyyat əlaqələrinin açılmasını təmin edəcəyinə təminat olacaqmı? Bu sülh müqaviləsi hərbi əsirlər və itkin düşmüş şəxslər kimi humanitar məsələlərin həllinə yardım edəcəkmi?”.
Rus ekspert qeyd edib ki, Rusiyada rəsmi İrəvanın Moskvanın irəli sürdüyü təkliflərdən necə yayındığını müəyyən məyusluqla izləyirlər. “Ancaq son nəticədə qərar Ermənistandan asılıdır. Müəmmalı olan isə Ermənistanın bunun müqabilində nə alacağıdır. Ermənistanda Rusiyanın verdiyi təhlükəsizlik zəmanətlərinin tənqid edildiyi aydındır. Bu tənqid qismən haqlıdır. Amma Rusiyada verilən zəmanətlərə əlavə olaraq nəsə qurmaq cəhdi başqa şeydir. Rusiyanın təminatları əvəzinə nəsə qurmaq, Rusiyanı regiondan sıxışdırmağa kömək etmək deməkdir”.
Ekspert hesab edir ki, Ermənistanın rus təminatlarından imtina etməsi Qərbin təzyiq nəticəsində baş verir. “Rusiya əvvəlkiləri geri götürmədiyi üçün yeni təkliflər irəli sürmədi. Bu təklif işə yaradı. Rusiyanın mövqeyi ondan ibarətdir ki, razılıq əldə olunmayan məsələləri təxirə salmaqla həll oluna bilən məsələləri həll etmək lazımdır. Sülh müqaviləsi ilə bağlı sözlər gündəmə gələndə Azərbaycanın mövqeyi belə idi. Bəs, onları bu gündəmdə Azərbaycanın mövqeyi ilə razılaşmağa kim məcbur edib? Bəs, Rusiyanın təklifləri qəbul olunmasa, sizi Praqaya tələsməyə kim vadar etdi?”.
Silayev Moskvada görüşün baş tutmasının və kommunikasiya sahəsində irəliləyişlərin elan edilməsinin və yaxın gələcəkdə də vacibliyini qeyd edib. “Tərəflərin ərazi bütövlüyü məsələsində öz mövqelərini təsdiqləmələri də vacibdir. Moskvada formalaşdırılmayan bu mövqelərə tərəflər Brüsseldə və digər yerlərdə gəlib çatdılar. Əgər onlar artıq bu barədə razılığa gəliblərsə, o zaman danışıqlar bu məsələ ilə bağlı artıq əldə etdikləri razılaşma əsasında davam edəcək. Rusiya platforması üzrə danışıqların da davam etməsi vacibdir və Rusiya bunu davam etdirməkdə qərarlıdır”.jamaz
