Djarred Kuşner, ABŞ prezidenti Donald Trampın kürəkəni və onun keçmiş administrasiyasının əsas müşaviri, 2025-ci ilin əvvəlində Trampın yenidən prezidentliyə qayıdışından sonra əsasən kölgədə qalmışdı. Lakin onun təsiri azalmayıb və Trampın Qəzza müharibəsinin sona çatdırılması və müharibədən sonrakı bərpa planı üzərində işləyən əsas şəxslərdən biri olub.
Bu gün Kuşner və Trampın Birləşmiş Ştatlarda Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff, Misirdə İsrail və HƏMAS arasında keçirilən danışıqlara qoşulacaqlar. Hər nə qədər Kuşner Tramp administrasiyasında rəsmi vəzifə tutmasa da, onun iştirakının Trampın Qəzza müharibəsinin dayandırılması istiqamətində ciddi niyyətlərə sahib olduğunu göstərdiyi vurğulanır.
Şarm-əş-Şeyxdə keçirilən danışıqlar Kuşnerin, Trampın qızı İvanka ilə evli olan kürəkənin, Yaxın Şərq diplomatiyasına geri dönüşünü simvolizə edir. Kuşner, Trampın birinci administrasiyasında Yaxın Şərq üzrə əsas müşavir olub və onun İsrail ilə bəzi ərəb ölkələri arasında “Avraam sazişləri”nin həyata keçirilməsində böyük rolu olduğu bildirilir.
Kuşner “Affinity Partners” adlı birbaşa investisiya fondu qurdu. Fondun əsas sponsoru olan Səudiyyə Ərəbistanı, 2 milyard dollarla ən böyük sərmayə qoymuşdur. 2024-cü ilin dekabr ayına qədər BƏƏ və Qətər də bu fonda ümumilikdə 1.5 milyard dollar sərmayə yatırmışdır.
Yeni işlərini inkişaf etdirmək üçün Kuşner, Trampın müşaviri olduğu dövrdə qurduğu əlaqələrdən faydalandı. Xüsusilə, Səudiyyə Ərəbistanı Vəliəhdi Məhəmməd bin Salman ilə olduqca yaxın münasibətlərə sahibdir və onlarla birbaşa WhatsApp-da əlaqə saxlayır. Kuşner həmçinin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Vaşinqtondakı təsirli səfiri Yusuf əl-Otaybi ilə yaxın əlaqələr qurmuş və Qətərin hökumətinin idarə etdiyi bir şirkət, Kuşner ailəsinin tikinti şirkətini iflasdan xilas etmişdir.
Bundan əlavə, Kuşnerin İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahuyla çox yaxın münasibətləri var. New York Times qəzetinin məlumatına görə, Netanyahu bir neçə il əvvəl ABŞ-a səfəri zamanı Kuşnerin ailəsinin New Cersi ştatında yerləşən evində, onun yataq otağında qalmışdı.
Son illərdə Kuşner tez-tez İsraildə olub və onun “Affinity Partners” fondu, İsraildəki şirkətlərə, məsələn, “The Phoenix Holdings” maliyyə qrupuna və avtomobil sektorunda fəaliyyət göstərən “Shlomo Group”a sərmayə yatırmışdır. Kuşnerin yəhudi ənənələrinə olan yaxınlığı, onu İsrailin dostu kimi daha da gücləndirir. Trampın qızı İvanka da onunla evlənərək yəhudi dinini qəbul edib.
Trampın birinci administrasiyası dövründə Kuşner, Fələstin-İsrail münaqişəsinin həlli üçün “İllik Razılaşma”nı hazırlamaqla məşğul olub. Bu plan, İsrailin Qərb Sahəsinin 30%-ni ilhaq etməsi və Fələstin dövlətinin yaradılmasını təklif edir, amma ciddi təhlükəsizlik zəmanətləri verilmir və plan Fələstin Administrasiyası tərəfindən rədd edilib.
Trampın təklif etdiyi və Kuşnerin adını hallandırdığı Qəzza sahilinin “Yaxın Şərq Rivyerası”na çevrilməsi planı da geniş tənqidlərə səbəb olub. Bu plana əsasən, Fələstinlilər zorla köçürülməli idi. Lakin bu təklif, regiondakı qərb və ərəb liderləri tərəfindən rədd edilib.
Fevral 2024-cü ildə Kuşner, Harvard Universitetində çıxış edərək, Qəzza sahilinin strateji dəyərini vurğulamışdı: “Qəzza sahilinin bu sahəsi çox dəyərlidir. Bəli, orada bəzi çətinliklər mövcuddur, amma İsrailin maraqları baxımından, mən oradakı insanları köçürmək və müsbət dəyişikliklər etmək üçün hər şeyi edərdim”.
Trampın yeni planında isə Qəzza münaqişəsinin sona çatdırılması istiqamətində iki əsas dəyişiklik nəzərdə tutulub: İsrailin Qərb Sahəsini ilhaq etməməsi və Qəzza sakinlərini zorla köçürməməsi. Bu dəyişikliklər, xüsusən də Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ kimi zəngin ərəb ölkələrinin dəstəyini təmin etmək məqsədini güdür.
Lakin bəzi mütəxəssislər, Kuşnerin pro-israil yanaşmasını və biznes yanaşmasını, bu planın mübahisəli və regiondakı yerli xalqların maraqlarını göz ardı edərək, sadəcə kommersiya layihəsinə çevrilməsi təhlükəsi ilə əlaqələndirirlər. Digər tərəfdən, onun zəngin ərəb ölkələri ilə olan yaxın əlaqələri, Şarm-əş-Şeyxdəki danışıqlarda mühüm bir hərəkətverici qüvvəyə çevrilə bilər.
