Türkiyənin hər daşı, hər abidəsi bir tarixdir. Türkiyə bəlkədə dünyada tarixi tam araşdırılmayan bir xəzinədir. Yüzilliklər boyu aparılan araşdırmalar hər gün yeni bir tarixə pəncərə açır. Qardaş Türkiyənin bir şəhəri yox, bütün şəhərləri tarixi sirlərin daşıyıcısıdır. Məşhur ingilis səyyahı və yazıçısı Çarlz Tomas Marvin 1883-cü ildə Osmanlı torpaqlarını, ümumən isə Avropanın Şərqini və Qafqazı səyahət etməyə qərar verir. İndiki Türkiyə ərazisinə səyahət edən səyyah bu ərazilərə valeh olur. Səyyah öz əsərlərində bu əraziləri “kəşf edilməmiş cənnət” adlandırır. Marvin bir müddət indiki Yalova da yaşayaraq burada iki kitabını yazır. Məşhur səyyah bu ərazini ilk insanların yaşayış yeri kimi təqdim edir. Marvinin yazdığı əslində həqiqət idi. Çünki Yalova ilk insanların yaşayış məskəni kimi təsdiq edilib.
Beləki bölgədə ilk yaşayış məskənləri təxminən 3000 il əvvəl qurulub. Bitiniya kimi tanınan qədim bölgədə e.ə. 2000-ci illərdə hetlər , eramızdan əvvəl 1200-cü illərdə isə frigiyalılar üstünlük təşkil edirdi. Bitiniya sülalələri eramızdan əvvəl 5-ci əsrin ortalarından etibarən Fars hakimiyyəti altında olan bölgədə hökmranlıq etməyə başladılar və eramızdan əvvəl 3-cü əsrdə müstəqil Bitiniya Krallığını qurdular. Yalova bu krallığın ərazisində qaldı. Yalova da daxil olmaqla bölgə eramızdan əvvəl 74-cü ildə Romalıların nəzarətinə keçdi . 395-ci ildə Roma İmperiyasının parçalanmasından sonra Yalova Bizans İmperatorluğunun hakimiyyəti altına keçdi . 1302-ci ildə Yalova yaxınlığında Bafey döyüşü baş verdi . Yalova və ətrafı 1326-cı ildə Osmanlı İmperatorluğunun nəzarətinə keçdi .
XVI əsr Osmanlı inzibati quruluşuna görə Yalova Hüdavəndigar vilayətinin bir mahal mərkəzi idi . Övliya Çələbi səyahətnaməsində Yalovanı təsvir edir. O, buranı 700 evi, yeddi məscidi, üç mehmanxanası, hamamı, qırx əlliyə yaxın dükanı olan qəsəbə kimi təsvir edir. 1719-cu il mayın 25-də baş verən zəlzələdə yaşayış məntəqəsinə böyük ziyan dəyir. XVIII-ci əsrin sonlarında Yalova İzmit Sancağının Karamürsel mahalına bağlı bir qəsəbə idi . Qəsəbə ikinci dəfə 1894-cü il iyulun 10-da baş verən zəlzələdə daha çox ziyan çəkir. Bu ərazi strateji əhəmiyyətə malik olduğu üçün hər zaman düşmənlərin marağına səbəb olub. Məhz 7 avqust 1920-ci ildə başladı yunanlar bu əraziləri işğal edirlər. Lakin 19 iyul 1921-ci ildə ərazi yunan işğalından azad edilir. Tektonik bir ərazidə yerləşən Yalova 17 avqust 1999-cu ildə baş verən zəlzələdə daha böyük ziyan çəkir.
Lakin bu gün Yalova bütün dünya turistlərinin ən sevdiyi məkanlardan biridir. Yalovanı Türkiyə turizminin gözü də adlandırmaq olar.
Yalova 105 km dəniz sahilinə malik olmaqla ən uzun dəniz sahili olan turizm bölgələrindən biridir.
Yalova öz gözəlliyi ilə turistləri valeh edir. Əcnəbi turistlərlə yanaşı yerli turistlər də Yalovanı ziyarət edir.
Daha bir maraqlı məqam isə Mustafa Kamal Atatürkün həyatının son illərini demək olar ki, Yalovada keçirməsidir. Mustafa Kamal Atatürk Yalovada Yeriyən Köşkdə bir müddət yaşayır. Bir çıxışında “Yalova mənim şəhərimdir” ifadələrini də işlədir və şəhərə olan sevgisini ifadə etdir.
Yalova bir cənnəti xatırladır. Əbəs yerə qeyd etmədik ki, son 3 il ərzində Yalova Türkiyə turizminin ən çox ziyarət edilən ərazilərindən biridir. Buna səbəb ərazidə tarixlə, mədəniyyətin tandemidir. Burada çoxsaylı tarixi abidələr mövcuddur. Yalovada gözəl məkanları barədə oxucularımıza məlumat verəcəyik.
1. Gəzən Köşk
Gəzən köşkün olduqca maraqlı tarixçəsi var. Bu gün bu köşkün qalmasında Mustafa Kamal Atatürkün xüsusi rolu var. Belə ki, təyyarə ağacının çinar ağacının kəsildiyini görən Mustafa Kamal Atatürk, ilk növbədə bağbandan niyəsini soruşur. Ağacın çox böyüdüyünü və evin divarlarına bağlı oldugunu deyir. Vəziyyəti dərhal ələ keçirən Atatürk, köşkün köçürülməsini əmr edir. Hətta dünyanın şərtlərində belə Mustafa Kamal birinciyə imza atır. Beləliklə, pavilyon dövlətin simvolu olan çinar ağacının sökülməsindən xilas olur.
2.Hersekzade Ahmet Paşa Məscidi
Hersekzade Əhməd Paşa Məscidi 16-cı əsrin əvvəlində tikildiyi təxmin edilir, baxmayaraq ki, dəqiq tikinti tarixi göstərilməyib. Yalovanın Altınova mahalında Hersek kəndində 1766-cı il zəlzələsində ziyan görən bu məscid 1773-cü ildə Kemankeş İsmail Ağa tərəfindən təmir edilmiş və bu təmir barədə qeyd etmişdi. Sonrakı illərdə tərk edilmiş məscid 1965-ci ildə Vəqflər Ümumi Müdirliyi tərəfindən təmir edilib. Bu gün bu məscid turistlərin ziyarət etdiyi məkanlardan biridir.
3. Kara Kilsəsi
Yalovada turistlərin ən çox ziyarət etdiyi məkanlardan biri Yalovanın Çiftlikköy mahalında yerləşən Kara kilsəsidir. Kilsənin VI-cı əsrdə inşa edildiyi təxmin edilir. İlk dövrdə Romalılara aid anbar olsa da, Kara Kilsəsisi Bizans dövründə bir kilsə halına gətirilib.
4. Termal Spas
Yalovanın ən gözəl yeri adını alan Termal Spas, elə turistlərin də ən sevimli məkanıdır. Tarixi olduqca qədim olan bu ərazinin təxminən 4000 il əvvəl təbii tektonik zəlzələ nəticəsində yarandığı bildirilir. Tarixi mənbələrə görə burada ilk hamam Bizans dövründə tikilb və Sultan Abdulmecid dövründə yeni hamamlar və saunalar inşa edilib. Bu ərazi Türkiyə dövləti tərəfindən qorunan arxeoloji bir ərazidir. Sultan Hamam, Valide Hamam, Baş Hamam və Kəndli Hamam kimi tarixi hamamlar bu ərazidədir.
Yolunuz Yalovaya düşsə tarixlə mədəniyyətin tandemi olan, qədimliyi ilə dünyanı heyran qoyan bu əraziləri gəzin. Əslində Yalova öz gözəlliyi ilə çoxdan turistlərin sevimli məkanına çevrilib. Sizdə bu gözəlliyə şahidlik etməklə tarixlə baş- başa qala bilərsiniz.
Qoşqar Salmanlı
