Azərbaycan Hava Yollarına məxsus sərnişin təyyarəsinin Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğraması ilə əlaqədar Çinin Honkonq Kore Akademiyasının İcra şurasının üzvü professor Li Lei AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyliyə başsağlığı məktubu göndərib.
Məktubda deyilir:
Hörmətli prezident İsa Həbibbəyli,
Azərbaycan Hava Yollarına məxsus təyyarənin Qazaxıstanda qəzaya uğraması xəbəri məni çox kədərləndirdi. Azərbaycan insanları bu təyyarə qəzasında canından keçərək və özünü unudaraq nəcib xüsusiyyətlər nümayiş etdirdi. Azərbaycanın ekipajına ehtiramımı bildirirəm, onlar Azərbaycanın layiqli qəhrəmanlarıdır! Azərbaycan böyük ölkədir! Azərbaycan xalqı da böyükdür! Mən xəsarət alanların tezliklə sağalmasını arzulayır və həlak olanların yaxınlarına başsağlığı verirəm.
Professor Li Lei həmçinin Çin mediasında bu barədə yayımladıqları xəbərlərdən də bəzi parçaları məktuba əlavə edib. Həmin xəbərlərdən nümunələri oxucuların diqqətinə təqdim edirik.
Böyük Azərbaycan ekipajına salamlar!
Dekabr ayının 25-də Azərbaycanın paytaxtı Bakıdan Çeçenistanın paytaxtı Qroznıya uçan Azərbaycan Hava Yollarına məxsus sərnişin təyyarəsi Qazaxıstanın qərbindəki Aktau hava limanında qəzaya uğramışdır. Qəza nəticəsində 38 sərnişin və ekipaj üzvü həlak olmuş, 29 nəfər yaralanmışdır.
Ümumiyyətlə, təyyarə qəzaları baş verdikdə sərnişinlər heç vaxt sağ qalmır. Amma bu dəfə Azərbaycan Hava Yollarının sərnişin təyyarəsi qəzaya uğramış, 29 nəfər sağ qalmışdır. Bu, aviasiya tarixində son dərəcə nadir haldır.
xxx
Həlak olanlar arasında kapitan İqor Keşniakin, ikinci pilot Aleksandr Kalyaninov və baş stüardessa Hökumə Əliyeva da var idi. Məhz onların peşəkarlığı və son anlarda öz həyatlarını heçə saymaları sayəsində bəşəriyyətin ən qiymətli və nəcib keyfiyyətlərini bir daha görmək imkanımız yarandı.
Gəlin bu adları unutmayaq – İqor Keşniakin, Aleksandr Kalyaninov, Hökumə Əliyeva. Bu adlar bəşəriyyətin ulduzlu səmasında mütləq əbədi olaraq parlayacaq.
xxx
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi baş stüardessa Hökumə Əliyevanın səsinin eşidildiyi videonu “X” sosial şəbəkəsində yayıb. O, həyatının son anlarında sərnişinləri sakitləşdirməyə çalışıb, onlardan təhlükəsizlik kəmərlərini bağlamağı xahiş edib və dönə-dönə: “Hər şey yaxşı olacaq” deyib. Ölümlə üz-üzə qaldığı bir vaxtda onun cəsarəti və soyuqqanlılığı təyyarədə olan son dərəcə vahimədə olan sərnişinlərə böyük rahatlıq gətirib.
Sağ qalanların bəziləri stüardessalara minnətdarlıqlarını bildirərək, sərnişinlər arasında ciddi panika yaratmamaq üçün aydın göstərişlər verdiklərini bildiriblər.
xxx
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi “X” sosial şəbəkəsində səs yazını paylaşaraq, qeyd edib ki, “Xalq onun səsini heç vaxt unutmayacaq”.
Baş stüardessa əslində hüquqi karyerası üçün aviaşirkətə keçməyi planlaşdırırdı. Bu, onun stüardessa kimi son uçuşu idi, lakin həyatının son uçuşu olacağını gözləmirdi.
Bir dəfə böyük uçuş bələdçisi imtahanında Hökuməyə fövqəladə bir hadisə ilə qarşılaşarsa, sərnişinləri necə sakitləşdirəcək sualı ünvanlanıb. Onun cavabı belə olub: “Heyətə güvənin, hər şey nəzarət altındadır və hər şey yaxşı olacaq.” Həyatının ən böyük problemi ilə üzləşdiyi anda öz əməli ilə bu cümlənin gücünü sübut etdi.
xxx
15000 saatdan çox uçuş təcrübəsi olan kapitan İqor Keşniakin son dərəcə təcrübəli idi. Onlardan 11200 saatı kapitan kimi uçuş etmişdi. Vaxtilə Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin pilotu olmuş bu kapitan özünü həmişə təmkinli və yüksək bacarıqlı nümayiş etdirmişdi. Onilliklər boyu uçuşu zamanı o, saysız-hesabsız təhlükələri həll etmişdi. Amma bu dəfə ən mükəmməlinə nail ola bilmədi, çünki canını verdi.
İkinci pilot Aleksandr Kalyaninov gənc və çevik pilot idi. O, kapitanla koordinasiyada böyük təzyiq altında mürəkkəb əməliyyatları yerinə yetirərək, uçuş müddətini uzadıb, zədələnmiş təyyarəni Xəzər dənizi üzərindən uğurla keçirib.
xxx
Sağ qalan təyyarə bələdçisi Əsədov müsahibəsində deyib: “Bizim sağ qalmağımız bir möcüzədir. Kapitanın və ikinci pilotun qəhrəmanlığı sayəsində sağ qaldıq”.
Bu dəfə təyyarə məcburi eniş edib və Qazaxıstanda xeyli insan video çəkib. Çəkdikləri videoda görmək mümkündür ki, Aktauda qəfil dayandıqdan sonra təyyarə üç dövrə ərzində qəza yerinin ətrafında aşağı-yuxarı sürüşməyə davam edib və qəzaya uğrayıb.
xxx
Ekipajın sükan səthi sıradan çıxdıqda mühərrikdən son idarəetmə vasitəsi kimi istifadə etdiyi ilə əlaqəli xəbərlər var. Yüzdən çox dalğavari uçuş üçün ekipaj təyyarənin sürətini və hündürlüyünü dəyişdirmək üçün artan və azalan mühərrik gücündən istifadə edir. Bu qeyri-ənənəvi texnologiyalar son dərəcə çətin olsa da, ekipajın təyyarənin uçmasını təmin etmək üçün yeganə seçimdir.
Pilotlar yüksəkliyi idarə edə bilmədiklərini və standart eniş etmək mümkün olmadığını anlayanda təyyarənin çəkisini azaltmaq üçün mümkün qədər çox yanacaq sərf ediblər. Onlar bilirdilər ki, meydançaya nəzarət üçün yüksəklik olmadan yumşaq eniş mümkün olmayacaq.
xxx
Uçuşun son 20 dəqiqəsində pilot təyyarənin Xəzər dənizinin şərq sahilindəki Aktau hava limanına enə bilməsini təmin etmək üçün təyyarənin idarə edilməsində çətinlik çəkirdi. Eniş etməzdən əvvəl o, hava limanı üzərində 8 formalı dövrə vuraraq uçuş-enmə zolağını hədəfləməyə çalışıb və nəticədə bir çox sərnişinin həyatını xilas edib.
Onların bütün ən yüksək səylərinə baxmayaraq, təyyarə Aktau yaxınlığında təcili eniş zamanı parçalanıb. Videoçarxdan görünür ki, təyyarə yerə yaxınlaşdıqda titrəyir, daha sonra zərbə nəticəsində parçalanır. Təyyarənin quyruq hissəsi nisbətən bütöv idi və kabinənin ikinci yarısındakı sərnişinlər sağ qalıb. Təəssüf ki, alov pilot kabinini və kabinənin ön hissəsini bürüyüb, ekipaj üzvlərinin və çoxlu sərnişinin həyatına son qoyub.
xxx
Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, təyyarə hava limanının yaxınlığındakı kənddə sakinlərin evlərinin yuxarı mərtəbələrinə düşə bilərdi. Ekipaj vaxtında təyyarə ilə hava limanının ətrafında dövrə vurub, daha çox mülki itkilərin qarşısını alıb.
İnternetdə təyyarənin son anlarını müxtəlif bucaqlardan əks etdirən videolar var.
Təyyarə sürətlə hündürlüyü itirərək sağa əyilməyə başladı və nəhayət, açıq sahəyə çırpıldı. Burun qəflətən yerə batdı və böyük yanğın baş verdi. Lakin burun hissəsi böyük bir bufer təmin etdiyinə görə arxa gövdənin qalıqları nisbətən toxunulmaz qalıb və arxa salonda olan bir çox insan sağ qalıb.
Ekipaj özünü qorumağı seçsəydi, başqa tədbir görə bilərdi.
xxx
Oxşar qəhrəmanlıq hekayəsi 2009-cu il yanvarın 15-də baş vermişdi, Amerika Hava Yolları tarixindəki möcüzə – “Hudzon çayının möcüzəsi”. O zaman Amerika Hava Yollarının 1549 nömrəli reysinin quşların vurması nəticəsində qoşa mühərrikləri sıradan çıxmışdı və kapitan Çesli Sally Salenberq qətiyyətlə Hudzon çayına məcburi eniş etmək qərarı vermişdi. Zəngin təcrübə və sakit mühakimə ilə o, 155 sərnişin və ekipaj üzvlərinin hamısını təhlükədən uğurla, heç bir itkisiz çıxarmışdı. Bu hadisə aviasiya tarixində klassik hadisə kimi qiymətləndirilir. Hollivudda hadisəni göstərmək üçün bir film çəkilmişdi. Film “Kapitan Sully” adlanır, baş rolda Tom Hanks kapitan rolunu oynayır.
xxx
Sərnişin təyyarəsi qəzaya uğradıqdan sonra pilotun məcburi eniş tələbi bir-birinin ardınca rədd edilmiş və yaxınlıqdakı üç hava limanından heç birinə eniş etməyə icazə verilməmişdir. Nəinki bu, həm də təyyarənin Xəzər dənizi üzərindən uçuşu zamanı təyyarənin GPS və rabitə siqnallarını kəsmək üçün elektron müdaxilələr həyata keçirib, təyyarəni dənizə düşməsinə məcbur etmək, sübutları məhv etmək niyyətində olmuşlar.
Sadəcə, pilotların bu qədər bacarıqlı olduqları gözlənilmirdi. Mükəmməl bacarıqlarına və mətanətlərinə arxalanaraq, belə bir qəzalı və gücdən düşmüş təyyarəni yerə çatdıraraq 29 nəfəri xilas etmişlər. Bu məqamda təkcə maddi sübutlar yox, həm də inkar edilməsi çətin olan insan sübutları olduğuna görə Rusiya üzrxahlıq edir.
xxx
Azərbaycan parlamentinin deputatı aydınlıq gətirib: “Bu təyyarə Qroznı üzərində Rusiya ərazisində vurulub. Bunu inkar etmək olmaz. Təqsirkar cinayət məsuliyyəti daşımalı və təzminat ödəməlidir”.
Cümə axşamı Azərbaycan təyyarə qəzası qurbanlarına ümumxalq hüzn günü elan edib.
Hazırda Azərbaycan Hava Yolları Rusiyanın Soçi, Volqoqrad, Ufa, Samara, Qroznı, Mineralnıye Vodı və Mahaçqala şəhərlərinə reyslərini ləğv edib.
Bundan başqa, Qazaxıstan Hava Yolları və İsrail Hava Yolları da bunu edib.
Nəhayət, bir daha bu böyük ekipaj üzvlərinə hörmətimizi bildiririk. Bu qəhrəmanların hekayələrinin bütün bəşəriyyətə açıqlanması budur: hətta ən dərin və ən çıxılmaz zülmət qarşısında belə, insan təbiətinin işığı hələ də çıxış yolu tapmaq və gələcəyi işıqlandırmaq üçün bizə yol göstərə bilər.
Hörmətlə,
Professor Li Lei
Avrasiya Beynəlxalq Laboratoriyası və Kore Akademiyası
