Müharibədən sonrakı dövrə nəzər saldıqda, Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası, eləcə də iki ölkə arasında sülh sazişinin imzalanması bu gün müzakirə olunan mövzulardandır. 2020-ci ilin payızında Vətən Müharibəsi Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi proseslərin başlanğıcı oldu. 200 ildən çox əvvəl Gülüstan, Türkmənçay və Ədirnə müqavilələrinin imzalanmasından sonra Vətən Müharibəsi Qafqazda geosiyasi konfiqurasiyanı darmadağın etdi və regionda yeni siyasi tarixin başlanğıcını qoydu. Azərbaycan xalqı Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə təkcə ölkəmizin deyil, bütövlükdə regionun tarixində yeni dövrün əsasını qoyub. Qafqazda bütün proseslər indi ölkəmizin rəhbərliyi ilə həyata keçirilir. Müharibədən sonrakı dövrdə rəsmi Bakının əsas məqsədlərindən biri Avrasiyanın coğrafiyası üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən yeni geoiqtisadi və geosiyasi layihələrin hazırlanması olub. Təbii ki, bunun üçün regional sülh və əməkdaşlıq vacibdir. Erməni ideoloqlarının 19-cu əsrin sonlarında ermənilərin Azərbaycana köçürülməsindən az sonra başlayan “Böyük Ermənistan” anlayışının iflasa uğraması indi bu xalqa yeni tarixi şans verib. Ermənilər məntiqsiz torpaq sevgisindən əl çəkməklə Qafqazda yox olmaq istəyinə boyun əymək arasında seçim
etməlidirlər.
Təəssüflər olsun ki, müharibənin ağır başa çatmasından sonra da ABŞ və Fransadakı erməni diasporu, eləcə də Ermənistandakı Qarabağ ermənilərinin və erməni kilsəsinin rəhbərləri öz soydaşlarına qarşı kin bəsləməkdə davam edirlər. Ermənistanın müxtəlif rayon və şəhərlərində əhalinin revanşist müxalifətin çağırışlarını ciddi qəbul etməməsi etirazların minimal sayında özünü göstərir. Erməni xalqı yaxşı bilir ki, onların liderlərinin siyasəti nəticəsində sərhədlərini və evlərini qoruya bilməyən psevdodövlət yaranıb və dövlət borcu 8 milyard dollarlıq regional təhlükəni xeyli üstələyir. Ermənistan sakinləri özlərinin sosial-iqtisadi vəziyyəti və övladlarının gələcəyi ilə bağlı narahat olduqları halda, siyasi partiyaların seçki kampaniyaları ölkənin deputatlarının belə olmadığını nümayiş etdirir. Azərbaycan və Ermənistan arasında müharibədən sonra yeni sazişin imzalanması dünyanın bir çox başqa ölkələrində olduğu kimi regionda da gələcək sülh və dostluq siyasətinin mühüm aspekti kimi qiymətləndirilir. Bir çox Avropa ölkələri keçmişdə bu dövrü keçib, əvvəlki səhvlərini unudub, irəliyə baxıblar. Ermənistan indi öz səhvlərindən nəticə çıxarmalı, hazırda yaşadığı ərazinin kimə məxsus olduğunu xatırlamalı və bir daha Azərbaycan Respublikasının torpaqlarına baxmamalıdır. Bakı cəmi 44 gün ərzində ərazimizə edilən hücumun nəticələrinin nə qədər ağır olduğunu hərbi əməliyyatlarla nümayiş etdirdi. Bundan sonra erməni revanşistlərinin ərazimizlə bağlı istənilən yuxusu bizi Ermənistandakı tarixi torpaqlarımız haqqında düşünməyə sövq edə bilər. Bu həqiqəti Ermənistanın mövcud və gələcək hökumət orqanları nəzərə almalıdır və Üçtərəfli bəyanat,digər razılaşmalara əməl etməyin qaçılmaz olduğunu dərk etməlidir.
44 günlük döyüşün sona çatması dərhal sərhədlərin delimitasiyası addımlarının atılmasını tələb edir. Dünya təcrübəsi göstərir ki, müharibə başa çatdıqdan sonra sülh müqaviləsi bağlanır və münaqişə tərəflərinin sərhədlərinin dəqiqləşdirilməsi istiqamətində addımlar atılır. Dövlət sərhədinin müəyyən edilməsi və dəyişdirilməsi ilə bağlı sülh müqaviləsi və ya xüsusi sazişdə delimitasiya olmalıdır. Delimitasiya Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münaqişədə olduğu kimi sülh sazişinin bir hissəsi kimi həyata keçirilə bilər. Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəd Sovet İttifaqı dövründə respublikaların sərhədlərini əks etdirən xəritədə çəkilməlidir. Sovet dövrünün xəritələri ilə manipulyasiya edən Ermənistan tərəfi yadda saxlamalıdır ki, azərbaycanlılar da sovetdən əvvəlki xəritələrlə tanışdırlar.
Azərbaycan Dillər Universiteti
Lalə Əliyeva
