Avqustun 1-i Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd edilir.
Veteninfo.az xəbər verir ki, bu əlamətdar gün ümummilli lider Heydər Əliyevin 2001-ci il 9 avqust tarixli Fərmanına əsasən təsis edilib.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının üzvü, Əməkdar elm xadimi, Dövlət mükafatı laureatı, filologiya elmləri doktoru, professor Afad Qurbanov ölkəmizdə hazırda istifadə olunan Azərbaycan əlifbasının tərtibçisidir.
Görkəmli alimin əlifba islahatçısı kimi təşəbbüsü ilə 1990-cı ildə Azərbaycan Əlifba Komissiyası yaradılmış və bu sahədəki yaradıcılıq işi nəzərə alınaraq Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının o zaman yeganə dilçi-alim üzvü olan Afad Qurbanov həmin komissiyanın sədri seçilmişdir. A.Qurbanov qəti şəkildə bəyan etmişdir ki, kiril qrafikası Azərbaycan dilinin bütün incəliklərinə, onun tələblərinə tam cavab vermir.
Bu dövrdə latın qrafikalı əlifbaya keçməyin zəruriliyini elmi faktlarla əsaslandıran ilk alim Afad Qurbanov olmuşdur. Afad Qurbanov Azərbaycan dilinin səs sistemi və digər xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla yeni müstəqil əlifba layihəsini latın qrafikası əsasında hazırlamış, daha sonra Komissiyanın müzakirəsinə təqdim etmişdir. A.Qurbanovun hazırladığı əlifba layihəsində müasir əlifbanın yaradılması və ona verilən tələblər nəzərə alınmışdır.
Qəbul edilən əlifbada yazı üçün 32 hərf öz əksini tapır. Qeyd olunan hərflər müasir Azərbaycan ədəbi dilinin fonemlər sisteminə uyğun olaraq qəbul edilmişdir. Alimin hazırladığı əlifba Azərbaycan əlifbasının tarixi ilə sıx bağlıdır. Afad Qurbanov latın qrafikalı yeni əlifbaya keçilməsi dövründə Azərbaycan Əlifba Komissiyasının sədri vəzifəsində (1990) əlifba islahatçısı kimi xüsusi rolu olmuş, hazırladığı əlifba layihəsi geniş ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilərək qəbul edilmiş və istifadəyə verilmişdir.
Ümumxalq sərvəti olan bugünkü əlifba bu yorulmaz insanın, xalqını dərindən sevən fəal vətəndaşın, görkəmli dilçi, akademik Afad Qurbanovun elmi və ictimai fəaliyyətinin bəhrəsi kimi Azərbaycan xalqına ən böyük töhfələrindən biridir. XIX yüzillikdə Mirzə Fətəli Axundzadə tərəfindən qoyulan əlifba islahatı Afad Qurbanov tərəfindən uğurla davam etdirilmişdir. Hazırda latın əlifbası əsasında tərtib edilən müasir Azərbaycan əlifbasının Azərbaycan dilinin yazı sistemini lazımi səviyyədə təmin etməsi milli müstəqilliyimizin bəhrəsinin nəticəsidir.
Qəbul edilmiş əlifbanın tətbiqi problemlərinin həllində, beynəlxalq aləmə daha yaxın olan latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçid prosesini sürətləndirilməsində Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 2001-ci il 18 iyun tarixli fərmanının mühüm rolu olmuşdur. Bu Fərmanın 9-cu maddəsində yazılır:
“Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə tapşırılsın ki, ölkədə Azərbaycan dilində çap olunan qəzet, jurnal, bülleten, kitab və digər çap məhsullarının istehsalının 2001-ci il avqustun 1-nə qədər bütövlükdə latın qrafikasına keçməsini təmin etsin;
2001-ci il avqustun 9-da Azərbaycan Prezidenti “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” yeni fərman imzalandı. Həmin fərmanda deyilir: “On ilə yaxın bir müddətdə latın qrafikası Azərbaycan əlifbasına keçidin ölkəmizdə 2001-ci il avqust ayında bütövlükdə təmin edildiyini və yeni əlifbadan istifadənin müstəqil Azərbaycan Respublikasının ictimai-siyasi həyatında, yazı mədəniyyətimizin tarixində mühüm hadisə olduğunu nəzərə alaraq qərara alıram: Hər il avqust ayının 1-i Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi qeyd edilsin. Hazırda bu əlifba Azərbaycan xalqının maddi-mədəni uğurlarının formalaşmasında, elmi əlaqələrin və mühüm fəaliyyət sahələrinin inkişafında önəmli rol oynayır.
SAYALI SADIQOVA
ARNK yanında Terminologiya
Komissiyasının sədr müavini, filologiya elmləri doktoru, professor
