Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidməti Üçüncü Reyxin füreri Adolf Hitlerin həyatının son günlərindən bəhs sübut edən unikal arxiv sənədləri üzərindən məxfiliyi ləğv edib.
Bu sənədlərdə əsir götürüldükdən sonra Hitlerin adyutantı Otto Günşe ilə eyni kamerada olan minaatan alayının komandiri Artur Şvartsın xatirələri yer alır.
1945-ci ilin mayında həbs edilən Günşe kamera yoldaşına Berlin bunkerində Hitlerin və onun ətrafının həyatının son günlərindən danışıb. Sənədlərdə hətta durğu işarələri də olduğu kimi saxlanılıb.
“Sizə bildirməyi zəruri hesab edirəm ki, 1945-ci il mayın 10-da kamerada (SSRİ NKVD-nin Moskvadakı həbsxanasında) 28 yaşlı SS-Sturmbannführer mayor Günşe mənim yanımda yerləşdirildi. Keçən il o, Vaffen-SS-dən Hitlerin adyutantı idi. O, 1943-cü ildə də eyni vəzifədə olub. 1936-1941-ci illərdə Hitlerin şəxsi cangüdəni olub”,-deyə sənədlərdə deyilir.
Onun atası polis məmuru idi və Günşenin fikrincə, Poznan bölgəsində ruslar tərəfindən əsir götürülmüşdü. 1 may 1945-ci ildə Günşe bir sıra digər SS komandirləri ilə birlikdə əvvəlcə metro tunellərindən keçərək Friedrichstrasse stansiyasına, daha sonra həyətlərdən və boşluqlardan keçməklə Pankov ərazisinə sızmağa cəhd edib.
Mayın 2-də onlar Berlin qarnizonunun təslim olmasından xəbər tutdular və müqavimət üçün əsgər toplaya bilmədiklərinə görə təslim oldular ”(Tam məxfi. Polkovnik Artur Şvartsın ifadəsi, 15 may 1945-ci il).
“Hamı başa düşdü ki, müharibəni uduzduq”
Üçüncü Reyxin fürerinin adyutantı olan Otto Günşe avtomatla Adolf Hitlerin onun son sığınacağında – bunkerdə də qoruyub. Hitler 1945-ci il yanvarın 16-da orada məskunlaşmışdı və müttəfiqlərin gündəlik hava hücumları səbəbindən bütün qərargahını oraya köçürməli olmuşdu.
Hitlerin dövründə son ana qədər təbliğat naziri Gebbels və ailəsi, Hitlerin partiya üzrə müavini Borman, nasist gənclərinin lideri Axman, Baş Qərargah rəisi Kreps, SS qoşunlarının general-leytenantı Fenketin də orada idi. Sonuncu sahə məhkəməsinin qərarı ilə fərariliyə çalışdığı üçün güllələndu.
Bunker səkkiz metr dərinlikdə, dörd metr qalınlığında divarları olan möhtəşəm bir yer idi. Ümumi sahəsi təxminən 250 kvadratmetr idi. Fürerin sevimli iqamətgahı, “Qartal yuvası” kimi tanınan Kehlşteyn dağındakı çay evindən fərqli olaraq, bunkerdəki ab-hava xeyli təvazökar idi.
Az sayda mebel olan 20 otaqdan və köməkçi otaqlardan ibarət idi. İki otaq Hitlerin şəxsi mənzili idi. Onun divanının üstündə holland mənzərəsi, stolunun üstündə isə həyatı fürer üçün ilham mənbəyi olan Prussiya kralı Böyük Fridrixin portreti asılmışdı.
21 may 1945-ci ildə polkovnik Artur Şvartsın ifadəsində deyilirdi:
“Həmçinin mənzildə havalandırma sistemi xarab olarsa və ya bunkerə zəhərli qaz buraxılarsa, seyf və oksigen balonu da olub. Sığınacağın otaqları közərmə lampaları ilə işıqlandırıldı, güclü atəş anlarında parıldamağa başladı. Dəhlizin qaranlığında hərəkət edən insanlar daha çox kölgəyə oxşayırdılar.
Hər kəs müharibənin nəhayət uduzduğumuzu başa düşsə də, Hitler özü əmin idi ki, ilahi ona qarşı mərhəmətlidir. Xüsusən də, 1944-cü il iyulun 20-də (sui-qəsd zamanı) onu xilas etdiyinə görə belə düşünürdü. Bu inanc çoxlarına elə təsir etdi ki, o gün də onlar möcüzələrə inanırdılar. Lakin digər tərəfdən, Berlində baş verən hər şey dəlilik kimi qəbul edilirdi”.
Hitlerə sui-qəsd
Hitlerin ehtiyatla qorunduğuna onun adyutantı Günşe də inanırdı. 20 iyul 1944-cü ildə o, fürerlə ofisdə olarkən partlayış səsi eşidildi. Valkeriya əməliyyatının bir hissəsi olaraq, Vermaxt zabitləri tərəfindən nasist liderinə sui-qəsd edildi. Partlayış dalğası Günşeni pəncərədən atdı, o, yaralandı, amma sağ qaldı. Hitlerin yalnız əli zədələndi.
1945-ci ilin mayında Moskva həbsxanasının kamerasında oturarkən Günşe polkovnik Şvartsa deyirdi ki, çox adam Almaniyanın qələbəsinə inanmır və fürerdən üz çevirib:
“Lakin mən- Otto Günşe sona qədər ona sadiq qaldım”.
Reyxin süqutu
Artıq Hitler bunkerə köçdükdən sonra, 1945-ci ilin yazında Almaniyanın vəziyyəti kritikləşdi. Yanvar ayında başlayan Vistula-Oder hücum əməliyyatı zamanı Qırmızı Ordu fevralın 3-dək Oderi keçdi və Almaniyanın paytaxtından 62 kilometr aralıda sona çatdı. Fevral ayında Macarıstanın paytaxtı Budapeşt alındı, bu da SSRİ-yə Macarıstandan Berlin istiqamətinə əhəmiyyətli qüvvələri köçürməyə imkan verdi. Qərb cəbhəsində 1945-ci il fevralın 8-də müttəfiqlər Meuse-Rhine əməliyyatı zamanı qərb sərhədini keçərək Reyn çayını keçdilər.
Bu, onlara 1945-ci il martın 22-də sağ sahildə – Berlindən 480 kilometr aralıda möhkəmlənməyə imkan verdi. İtaliyada aprelin 6-da alman qruplaşması Alp dağlarında və Po çayının şimal sahilində geri çəkildi. Hitler qoşunları hər yerdə nəqliyyat, yanacaq, sursat, tibbi ləvazimat və ərzaq çatışmazlığı ilə üzləşdi.
Ancaq bütün bu amillərə baxmayaraq, Üçüncü Reyxin qoşunları ölkənin əhəmiyyətli bir hissəsinə nəzarəti davam etdirirdi. 1945-ci ilin əvvəlində Sovet kəşfiyyatının məlumatına görə, Vermaxt qüvvələrinin sayı 200-ə yaxın diviziya və bir milyon nəfər idi. Alman hərbi rəhbərliyi isə bacardıqları qədər anti-Hitler koalisiyasının qüvvələrinin işğaldan azad edilmiş ərazilərdə mövqeyini çətinləşdirməyə çalışırdı.
Günşe bildirib ki, təxminən mart ayının ortalarında Göbbelsin əhaliyə müraciəti radioda yayımlanıb və o, qeyri-qanuni silahlı təşkilatın yaradılmasına çağırıb. Eyni zamanda, Otto Günşe qeyd edib ki, partiyada parçalanma səbəbindən nasistlərin heç bir vahid və gizli təşkilatı ola bilməzdi.
İşğaldan sonra partiyanın və SS-in rəhbərliyi altında gizli fəaliyyətini davam etdirməli olan bir təşkilat haqqında danışan Günşe bunu çətin məsələ hesab edirdi. Çünki ayrı-ayrı təşkilatlarla onların liderləri arasında çox böyük fikir ayrılıqları var idi. Günşe xatırladıb ki, onlar Hitlerin qərargahında oturub anti-Hitler koalisiyasının parçalanmasına ümid ediblər. Fürer gözləyirdi ki, müttəfiqlər Avropanın bölünməsi zamanı toqquşacaqlar və belə bir vəziyyətdə Almaniya SSRİ-yə qarşı növbəti müharibə üçün Qərblə sülh bağlaya biləcək.
Əsirlikdə olarkən Hitlerin keçmiş adyutantı mübadilə zamanı ingilis əsirliyindən qayıdan bir alman zabitini xatırlayıb. Bu zabit deyib ki, ingilislər ondan “müəyyən şəraitdə” bolşevizmə qarşı İngiltərənin tərəfində vuruşmağa razı olub-olmayacağını soruşublar.
“Berlin tərk edildi”
16 aprel 1945-ci ildə Berlin hücumunun başlaması ilə bunkerdəki əhval-ruhiyyə pisləşməyə başladı. Hətta Hitlerin görünüşü də dəyişdi, o, səliqəsiz oldu və tez-tez özünə tort sifariş edirdi. Fürer tez-tez əsəbiləşirdi və zabitlərin ona xəyanət etdiyini bildirirdi. Üçüncü Reyxin təbliğat maşını olan Goebbels Almaniya sakinlərini Qırmızı Ordunun əlində guya ailələrini gözləyən dəhşətlərdən danışaraq müqavimət göstərməyə çağırmağa davam edirdi. Almanlar Berlindəki sovet qoşunlarının olaraq tələyə düşəcəyinə əmin idilər.
Polkovnik Artur Şvartsın tam məxfi saxlanılan ifadəsində ( 15 may 1945-ci il) belə deyilirdi:
“Berlinin müdafiəsi zəif hazırlanmışdı. Berlinin müdafiəsini üç ordu dəstəkləməli idi: Busse, Venck və Şgeyner. Hitlerin qərargahında məlum oldu ki, Busse və Venck orduları bir-biri ilə əlaqə qurduqdan sonra Elbadan keçərək qərbə tərəf getdilər. Berlinin şimalında yerləşən Şgeyner ordusu haqqında qərargahda əvvəlcə onun döyüşü qəbul edəcəyinə inanılırdı, lakin birdən bu ordu da Elbanın arxasına keçdi. Hitlerin qərargahında hamının Qərbə can atdığı, Berlinin tərk edilmiş və dəstəksiz olduğu fikri hakim idi”.
Dörd gün davam edən döyüşlərdə Qırmızı Ordu Seelov yüksəkliklərində əsas müqavimət mərkəzini ələ keçirdi. Aprelin 20-də Hitler 56 yaşını qeyd edəndə sovet artilleriyası Üçüncü Reyxin paytaxtında Vermaxtın mövqelərini atəşə tutmağa başladı.
Hitler son günlərini necə yaşadı?
Adyutant Günşenin xatirələrinə görə, ömrünün son günlərində Adolf Hitler adi həyat tərzi sürürdü. O, əsasən gecələr işləyirdi.
Hitler saat 13:00-a qədər yatırdı, sonra səhər yeməyi yeyir və işləyir, görüşlər keçirirdi, təxminən 16:30-da Krebs ona cəbhədəki vəziyyət haqqında məlumat verirdi, sonra görüşlər davam edirdi. Saat 21:00-22:00 – şam yeməyindən sonra Hitler gecə yarısına qədər dincəlirdi. Saat 2:00-da səhər saat dördə qədər cəbhələrdə vəziyyətlə bağlı yenidən müzakirələr aparılırdı. Sonra Hitler çay içər və səhər saat yeddiyə qədər işləyərdi. Fürer vegetarian idi və xüsusi rəsmi hallar istisna olmaqla həmişə tək yemək yeyirdi. Bir qayda olaraq, spirtli içkilər içmirdi, amma vaxtaşırı masaya konyak verilməsini əmr edirdi.
Son doğum günü
Adyutantın xatirələrinə görə, Hitleri son ad günündə Hermann Goering, Martin Bormann, Keytel, Jodl və Himmler hələ də Berlində idilər və onu təbrik ediblər. Goebbels və ailəsi, o cümlədən həyat yoldaşı Magda və altı uşağı da sona qədər orda idi. Onlar aprelin 21-də bunkerə köçdülər – Göbbels özü bu barədə katibi Yunqe vasitəsilə fürerdən icazə almışdı. Goering Hitlerin ad gününü qeyd edəndən az sonra getdi, bəzi məlumatlara görə, Almaniyanın ikinci şəxsinin şəxsi əmlakı olan təxminən 12 yük maşını da onunla birlikdə apardılar.
Aprelin 22-də Goering müharibə elan edilən zaman Reyxstaqın qəbul etdiyi qərara istinad edərək özünü Hitlerin varisi elan etdi. Onun sözlərinə görə, Hitler artıq lazımi müstəqil qərarlar qəbul edə bilmirdi. Goering Almaniyanın cənubunda idi və bu əmrdən sonra polis nəzarəti altına alındı.
Aprelin 28-də Hitlerə daha bir zərbə vuruldu. Reyxsfürer-SS Henri Himmler Almaniya adından Qərblə təslim olmaq üçün danışıqlar aparmağa cəhd etdi.
Bunker toyu
Sovet qoşunlarının Berlinə hücumu başlamazdan əvvəl Hitler heç bir şəraitdə – nə diri, nə də ölü olaraq tutulmayacağını bildirdi. Almanlar qərargahı Berchtesgadenə köçürməyi planlaşdırdılar və qərargahın ilk eşalonu Berlinə hücum başlamazdan əvvəl oraya getdi.
Bu eşelona demək olar ki, bütün adyutantlar daxil idi. Belə ki, Berlində yalnız Günşe və Burqdorf qaldı. Hitler bu qərarla razılaşmadı: o, üç ordunun (Busse, Venck və Şgeiner) hələ də Berlini xilas edə biləcəyinə inanırdı. Bununla belə, Üçüncü Reyxin əksər departamentlərinin qərargahı və yüksək vəzifəli şəxsləri mühasirədən əvvəl Berlindən maşınlarla qaça bildilər.
Hitlerə Goeringin teleqramı, onun özünü varis təyin etməsi, həmçinin Himmlerin icazəsiz danışıqları barədə xəbərlər çox təsir etdi. Hitler bütün təklifləri rədd edərək, hər şeyin mənasız olduğunu söylədi. Hitler özünü partiya və tərəfdaşları tərəfindən tərk edilmiş hiss edirdi.
Aprelin 28-də Hitlerin əmri ilə bir nikah məmuru Eva Braunla nikahını qeyd etmək üçün tankla Fuhrerbunkerə gətirildi. Şahidlər Goebbels və Bormann idi. Adyutant Günşe Hitlerin həyat yoldaşı haqqında ifadəsində çox hörmətlə danışırdı və onun nəinki xoş görünüşü olduğunu, həm də hər şeydən əvvəl “yaxşı insan, davranışında təvazökar biri olduğunu” qeyd edirdi. Günşenin sözlərinə görə, fürer özünə mistik bir insan kimi baxıb və yalnız intihar etməyi planlaşdırdığı üçün evlənməyə qərar verib.
Yeni evlilər nikah vərəqəsini imzaladılar, orada hər ikisinin “ari əsilli şəxslərdir və irsi xəstəliklərdən əziyyət çəkmədikləri” yazılmışdı.
“Mənim əsgərlərim artıq dayanmaq istəmir”
Nikahdan sonrakı gün Günşenin adyutantının bilmədiyi, lakin Adolf Hitlerin qərarını sürətləndirən iki mühüm hadisə baş verdi. Aprelin 29-da hökumət məhəlləsinin müdafiəsinə komandirlik edən SS generalı Mohnke füreri görməyə getdi.
Hitler əsgərlərin nə qədər dözə biləcəyini soruşdu. Monke ehtiyatları sürətlə tükənən sursatların yüksək istehlakından və düşmənin təzyiqindən danışaraq, məyusedici proqnoz verdi: “Maksimum bir gün tab gətirəcəyik, mənim fürerim, artıq yox”. Hitleri öz həyatına son qoymağa vadar edən başqa bir hadisə də onun ölüm xəbəri oldu. Bundan sonra Hitler it baxıcısına sevimli çoban iti olan Blondinin sovet əsgərlərinin əlinə keçməməsi üçün zəhərləməyi əmr etdi. Bundan əlavə, Himmlerin xəyanətindən sonra fürer SS ilə əlaqəli hər şeyə inanmadı və laboratoriyalarından gələn zəhərin həqiqətən dərhal öldürdüyünə əmin olmaq istədi. Zəhər dərhal təsir etdi, yəni Blondie dərhal öldü və sonra kinoloq tüfəngdən atəş açaraq onun beş balasını öldürdü.
“Son vaxtlar Hitler dəfələrlə deyirdi ki, Almaniya Rusiya ilə getməli idi, amma o, bunu edə bilməzdi, , partiya bunu edə bilməz, bunu gələcək özü ilə gətirməli idi”,-deyə Şvartsın ifadəsində bildirilirdi.
Günəşə son baxış
Aprelin 30-da səhər saatlarında Eva Braun Hitleri günəşə son dəfə baxmaq üçün yuxarı qalxmağa dəvət etdi. Ancaq güclü artilleriya atəşinə görə Üçüncü Reyxin lideri küçəyə baxmağa cəsarət etmədi.
Füreri Berlindən yanacaqla doldurulmuş təyyarə ilə çıxarmağa hazır olan pilot Hans Baurun xatirələrinə görə, o, təklifdən imtina etdi. İntihardan bir neçə saat əvvəl Hitler ona sadiq xidmətinə görə təşəkkür etdi və Rembrandtn müəllifi olduğu Fridrixin portretini verdi.
Pilot xatırlayırdı ki, Hitler nəzərəçarpacaq dərəcədə qocalmışdı, əsəbləşirdi, əlləri titrəyirdi. “Mənim əsgərlərim daha dözə bilməz və istəmirlər. Daha dözə bilmirəm”,-deyə o, Bauruya bildirmışdı.
“Hitlerin meyitinə benzin töküb yandırdılar”
Hitler bunkerdə gizləndiyi yerdə intihar etdi. Adyutant Günşenin sözlərinə görə, ölümündən əvvəl fürer kaberdinerə özünü otaqda kilidləməyi əmr etdi. Hitlerin cəsədinin yanında daha sonra Walther PPK tapançası, Eva Braunun cəsədinin yanında isə əvvəllər işində zəhər olan boş flakon tapıldı.
Onlar intihar etdiyi zaman Sovet ordusu bunkerdən 500 metr aralıda döyüşürdü. Əvvəlcə Hitlerin cəsədi otaqdan çıxarıldı, o, xərəkdə uzadılmışdı, üstü yorğanla örtülmüşdü və Günşe onun üzünü görmürdü. Lakin mərhumun ayaqları xərəkdən kənara çıxmışdı, ona görə də adyutant illərlə xidmət etdiyi adamın çəkmələrini, corablarını və şalvarlarını asanlıqla tanıdı. Sonra Eva Braunun cəsədini açıqüzü apardılar.
Meyitlər qəza çıxışından həyətə çıxarılaraq odun üstünə qoyuldu, üzərinə benzinlə tökülərək yandırıldı.
Meyit alovlananda şoka düşən Günşe bunkerə girdi, o, yanan cəsədlərə baxa bilmədi. Ertəsi gün, mayın 1-də adyutant Goebbels və həyat yoldaşı ilə danışdı. Daha sonra o, Goebbelsin, həyat yoldaşının və altı uşağının ölümcül iynələrdən öldüyü xəbərini aldı.
Mayın 2-də Otto Günşe tutularaq Moskvaya aparıldı və burada Adolf Hitlerin ölüm şəraiti ilə bağlı ifadə verdi. 1950-ci il mayın 15-də İvanovo vilayəti Daxili İşlər Nazirliyinin hərbi tribunalı Günşeni 25 il müddətinə əmək düşərgəsinə məhkum etdi.
Məhkəmə hökmündə qeyd edilirdi ki, müttəhim Günşe faşist və Hitlerin sədaqətli tərəfdarı olub. O, cəzasını alman oliqarxı Kruppun oğlu ilə birlikdə Sverdlovsk (Yekaterinburq) yaxınlığındakı əsir düşərgəsində çəkib.
Məhkumlar üçün burada yeməkxana vardı, hərbi cinayətkarlar tütün, qənd və çörək ala bilirdilər. Onlara xaricdən köçürmələr və bağlamalar almağa icazə verilmişdi.
Günşe özü islah işləri ilə məşğul idi – xüsusən də Deqtyarsk şəhərində mədəniyyət mərkəzinin tikintisində çox çalışmışdı.
Şahidlər danışırdılar ki, Hitlerin keçmiş adyutantı Almaniyanın məğlubiyyətində günahlandırdığı dustaq generallarla daim savaşırdı. O, bir qrup məhbusu da qaçmağa razı saldı, lakin planları düşərgə mühafizəçiləri tərəfindən aşkar edildi.
Beş il sonra, 1955-ci ildə o, ADR-in Bautzen şəhərindəki həbsxanaya köçürüldü, oradan bir neçə ay sonra Almaniya Federativ Respublikasının ərazisinə qaçdı və ömrünün sonunadək orada işlədi. əczaçılıq şirkətində çalışdı. Otto Günşe 2003-cü ildə 87 yaşında vəfat etdi.
Almaniyanın parçalanmasından sonra Adolf Hitlerin ölümünü qarşıladığı Berlin bunkeri ADR ərazisinə düşdü. İlkin olaraq onun Polşadakı Volfşanze bunkeri kimi turistik məkana çevrilməsinin mümkünlüyü müzakirə olunub. Lakin sonradan Almaniya Sosialist Birlik Partiyasının Mərkəzi Komitəsi bu fikri qəti şəkildə rədd etdi. Nəticədə bunkerin yerində Berlin divarına ən yaxın küçədən mənzərəni kəsən yeddi mərtəbəli bina tikildi. 1988-ci ildə isə bu bina bir neçə ay ərzində söküldü, yerində uşaq meydançası və parkinq olan park salındı.Cebhe.info
