Müasir dövrün ən faciəli insan hüquqları pozuntularından biri Rusiya ilə Ukrayna arasında davam edən müharibə fonunda baş verir: işğal olunmuş ərazilərdən ukraynalı uşaqların zorla aparılması, onların Rusiya cəmiyyətinə inteqrasiya etdirilməsi və hərbi məqsədlərlə istifadə olunması. Bu hadisə təkcə insani böhran deyil, həm də beynəlxalq hüququn, xüsusilə də Uşaq Hüquqları Konvensiyasının və Cenevrə Konvensiyalarının kobud şəkildə pozulmasıdır. “The Times” və digər aparıcı mənbələrə əsaslanan məlumatlara görə, bu proses sistemli və məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilir.
Ukrayna hökumətinin və beynəlxalq təşkilatların məlumatlarına əsasən, 2014-cü ildən etibarən 35 mindən çox ukraynalı uşaq zorla Rusiya Federasiyasına və Krım ərazisinə aparılıb. Onların bir qismi “yenidən tərbiyə düşərgələri” adlandırılan mərkəzlərdə saxlanılır, digər qismi isə Rusiya vətəndaşları tərəfindən övladlığa götürülüb. Xüsusilə diqqətçəkən məqam budur ki, bu uşaqlardan bir çoxu 18 yaşına çatdıqda, Rusiya ordusuna cəlb olunur.
Ukrayna Prezidentinin Aparat rəhbəri Andriy Yermakın sözlərinə görə, bu, sadəcə uşaqların yenidən təhsili deyil, açıq şəkildə səfərbərlikdir. Yermak deyir: “Rusiya oğurlanmış ukraynalı uşaqlardan yeni əsgərlər yaratmaq istəyir – bu barbarlıq və psixoloji müharibənin bir formasıdır.” Bu uşaqların bir çoxu Rusiya himnini oxumağa, silahdan istifadə etməyə, hərbi məşğələlərə məcbur edilir. Xersondan olan 19 yaşlı Vlad Rudenko 18 ay Krımda saxlandıqdan sonra azad edildiyini bildirir, lakin onun kimi bəxti gətirməyən uşaqlar öz xalqına qarşı vuruşmağa məcbur edilir.
Yale Universitetinin Humanitar Elmlər Tədqiqat Laboratoriyasının araşdırmasına görə, uşaqların saxlandığı ən azı 116 müəssisə müəyyən olunub. Bu müəssisələr Krımdan Rusiyanın uzaq bölgələrinə qədər yayılıb. Uşaqlar “kadet məktəbləri”nə və “patriot düşərgələri”nə yönləndirilir, orada hərbi hazırlıq keçirlər. Məqsəd onların ukraynalı kimliyindən uzaqlaşdırılması və rus hərbi sisteminə tabe etdirilməsidir.
2023-cü ildə Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (ICC) bu hadisələrə cavab olaraq Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Uşaq Hüquqları üzrə Müvəkkil Mariya Lvova-Belova barəsində həbs qərarı çıxardı. Belovanın ukraynalı bir uşağı övladlığa götürməsi bu prosesin fərdi simvoluna çevrildi. Lakin beynəlxalq səviyyədə bu qərarların real icrası və uşaqların geri qaytarılması prosesində hələ də ciddi problemlər qalır.
Beynəlxalq səylərə baxmayaraq, ABŞ və Avropanın bu istiqamətdəki yardım proqramları da siyasi manevrlərdən zərər görür. ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın administrasiyası dövründə Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə qarşı tətbiq olunan sanksiyalar və xarici yardımın azaldılması Ukraynalı uşaqların axtarışı və geri qaytarılması üçün aparılan proqramların maliyyəsini dayandırmışdı. Bu da Avropa Şurasının fəaliyyətini zəiflətmiş, uşaqların taleyinin qeyri-müəyyən qalmasına səbəb olmuşdur.
Rusiya tərəfindən ukraynalı uşaqların zorla aparılması və hərbiləşdirilməsi – bu, sadəcə müharibə cinayəti deyil, həm də gələcək nəsillərə qarşı ideoloji və fiziki soyqırımın bir formasıdır. Bu fəaliyyətlər beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması olmaqla yanaşı, həm də müasir dünyanın sınaq qarşısında qalmasına səbəb olur. Prezident Zelenski bu məsələnin istənilən sülh razılaşmasında “qırmızı xətt” olacağını vurğulayıb. Uşaqların geri qaytarılması və reabilitasiyası prosesi yalnız hüquqi deyil, həm də mənəvi borcdur – çünki bu uşaqlar təkcə Ukraynanın deyil, bəşəriyyətin gələcəyidir.
Vətəninfo.az
