Hərbi aviasiyanın inkişafı tarixində MiQ-29 və F-16 qırıcıları mühüm mərhələ sayılır. Bu iki təyyarə Soyuq Müharibə dövrünün texnoloji rəqabətinin nəticəsi olaraq yaranıb və bu günə qədər dünyanın onlarla ölkəsinin hava qüvvələri tərəfindən istifadə olunur. Maraqlıdır ki, hər iki təyyarə hazırda Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələrinin arsenalında yer almaqdadır.
Məqalədə məşhur Slash Gear resursuna istinadən MiQ-29 və F-16 təyyarələrinin əsas texniki göstəriciləri və döyüş qabiliyyətləri müqayisə olunur.
F-16 Fighting Falcon ABŞ tərəfindən 1970-ci illərin ortalarında hazırlanıb. ABŞ Müdafiə Nazirliyi yeni, yüngül və yüksək manevr qabiliyyətli qırıcıya ehtiyac duyurdu. General Dynamics şirkəti tərəfindən istehsal edilən bu təyyarə öz dövrünün ən qabaqcıl texnologiyalarını özündə cəmləyirdi. O, 1979-cu ildən bu günə qədər 25 ölkədə istifadə olunmuş və 13 milyondan çox uçuş həyata keçirmişdir.
MiQ-29 isə Sovet İttifaqı tərəfindən F-16-ya cavab olaraq hazırlanıb. 1980-ci illərin əvvəlində xidmətə daxil edilən bu çoxməqsədli qırıcı həm hava-hava, həm də hava-yer hücumları üçün nəzərdə tutulub və bu gün də bir çox ölkənin silahlanmasında qalmaqdadır.
Texniki göstəricilərin müqayisəsi
| Göstərici | F-16 Fighting Falcon | MiQ-29 Fulcrum |
|---|---|---|
| Uzunluq | 14,9 metr | 17,4 metr |
| Qanad açımı | 10 metr | 11,4 metr |
| Boş çəkisi | 8,9 ton | 11,1 ton |
| Maksimal sürət | 2 Max (~2 470 km/saat) | 2,3 Max (~2 800 km/saat) |
| Maksimal uçuş hündürlüyü | 15,2 km | 18,2 km |
| Uçuş məsafəsi | 3 222 km | 2 100–2 900 km |
| Təkər təzyiqi | Aşağı | Yüksək |
| Əməliyyat xərcləri | Nisbətən az | Yüksək |
MiQ-29 öz daha böyük ölçüsü və iki mühərriki sayəsində daha yüksək sürət və uçuş hündürlüyünə malikdir. Lakin F-16 daha yüngül, çevik və yanacaq baxımından qənaətcildir, bu da onu uzun məsafəli əməliyyatlar üçün daha əlverişli edir.
F-16 qırıcısının ən mühüm üstünlüklərindən biri onun fly-by-wire sistemidir. Bu sistemdə pilotun idarəetmə komandaları mexaniki kabellər əvəzinə elektrik siqnalları vasitəsilə ötürülür. Bu, təyyarəyə yüksək manevr qabiliyyəti və stabillik verir.
MiQ-29 isə ənənəvi hidravlik idarəetmə sistemi ilə təchiz olunub. Bu, F-16 ilə müqayisədə bir qədər az çeviklik deməkdir. Bununla belə, müasir modernizasiya proqramları çərçivəsində MiQ-29-un bəzi versiyalarında bu çatışmazlıqlar aradan qaldırılıb.
MiQ-29:
6 ədəd “hava-hava” raketi (R-27, R-73 və s.)
30 mm-lik bir lüləli GŞ-301 avtomatik top
Hava-yer raketləri və idarəolunmayan raketlər (57 mm, 80 mm, 240 mm)
Yükləmə qabiliyyəti: təqribən 4 ton
F-16:
6 ədəd “hava-hava” raketi (AIM-9 Sidewinder, AIM-120 AMRAAM)
20 mm-lik çoxlüləli M61A1 top (500 mərmi ilə)
Geniş çeşidli idarəolunan və idarəolunmayan bombalar
Maksimal döyüş yüklənməsi: ~7,7 ton
Hər iki təyyarə nüvə silahı daşıma qabiliyyətinə malikdir, bu da onların strateji dəyərini artırır.
F-16 və MiQ-29 — hər ikisi öz dövrünün texnoloji möcüzəsi sayılır. F-16 daha manevrli, daha az yanacaq sərf edən və müasirləşdirilməsi daha rahat təyyarədir. MiQ-29 isə xam güc, sürət və yüksəklik baxımından üstünlüklərə sahibdir.
Bugünkü dövrdə F-16 25-dən çox ölkənin, MiQ-29 isə Polşa, Hindistan, İran və Ukrayna kimi ölkələrin hava qüvvələrinin tərkibində aktiv xidmət edir. Lockheed Martin şirkətinin davam etdirdiyi F-16 istehsalı onu dünyanın ən çox yayılmış qırıcılarından birinə çevirib (4500-dən çox). MiQ-29 isə xüsusilə postsovet ölkələri və bəzi Asiya dövlətlərində istifadə olunur.
Hər iki təyyarə fərqli konsepsiyalara əsaslanır: biri yüksək texnologiya və çeviklik (F-16), digəri isə güc və dözümlülük (MiQ-29). Onların üstünlükləri və çatışmazlıqları konkret hərbi-siyasi şəraitə və qarşıya qoyulan döyüş vəzifələrinə görə dəyişə bilər.
Qoşqar Salmanlı
