“Moskva-Bakı xətti!”
Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin yeni dövrü əlamətdardır. Moskva Putin dönəmində “Ermənistan-Azərbaycan dilemmasında balans yoluna” üstünlük verib. Son illərdə “Moskva-Bakı xətti” daha fərqli ittifaqda mövqe tutmağa başlayıb. Putin açıq şəkildə Bakı ilə tərəfdaşlıqdan kənara çıxmaq, “müttəfiqlik qurmaq” məqsədi güdürdü. Bakı bu müttəfiqlik sifarişini alqışlayır və ritorikası və hərəkətləri ilə “Avrasiya geosiyasəti” tənliyində balansdan kənara çıxdığını açıq şəkildə nümayiş etdirir.
“Putin Bakıya gəldi!”
Putin-Əliyev görüşünün məzmununa, əldə olunan razılaşmalara və bəyan edilən niyyətlərə nəzər saldıqda belə görünür ki, Putin və Əliyev “qlobal gələcək”lə bağlı razılığa gəliblər. Əliyevin “BRİKS” və “Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı”na marağı olduğunu açıq şəkildə bəyan etməsi Azərbaycanın “yeni dünya düzənində” üstünlüklərinin aydın mənzərəsini ortaya qoydu.
“Moskva və Putin üçün rus dili problemi…”
Keçmiş Sovet Bloku ölkələrində Putinlə Rusiya siyasətinin əsasını “rus dili” və “ruslara siyasi münasibət” təşkil edir. “Rus dili və rus məktəbləri” məsələsinə Moskvadan Azərbaycana həmişə müsbət reaksiyalar gəlib. Bu səfər zamanı Putinin bu məsələdən razı qalmasının gündəmdə olması diqqətdən qaçmayıb.
“Və əlbəttə ki, Yeni Dünya və Yeni Ticarət Yollarının Gələcəyi…”
“Şimal-Cənub ticarət dəhlizinin genişləndirilməsi” Putinin gündəmindəki əsas məsələlərdən biridir. Aydındır ki, İranla İsrail arasındakı gərginliyin müharibəyə çevrilməsinin qarşısını almaq üçün Moskvanın İrana təklifinin əsasında duran məsələ ticarət yolunun gələcəyidir. HƏMAS lideri Haniyənin şəhadətindən sonra İranın cavab verəcəyi gözləntilərinin qeyri-müəyyən qalmasının bir sıra səbəblərindən biri də Rusiya faktorudur. Bunu İran özü də etiraf edir. C.Zərifin bəyanatından da aydın olur ki, İran mübarizə aparacaq vəziyyətdə deyil. Üstəlik, İran ABŞ və Rusiya ilə qarşıdurmada olmaq istəmir. İsrail müharibəni qızışdırır. İndi Putinin Bakı səfərindən sonra İran administrasiyası ilə görüşəcəyi anlaşılır. Bu ayrı-ayrı görüşlər nəticəsində “yeni dəhliz”lə bağlı “Rusiya, Azərbaycan və İran” masa arxasına oturacaq.
“Və əlbəttə ki, Bakı-İrəvan xətti…”
“Ermənistanın müharibəyə sürüklənməməsi” regionun bütün aktorları üçün vacibdir. Azərbaycan və Ermənistan arasında “sülh sazişi” Rusiya üçün vacibdir. Ona görə də İrəvanın etirazı olan “Zəngəzur” da daxil olmaqla əsas mövzulara sonrakı mərhələdə qayıdalacaq. Ermənistan və Azərbaycan arasında “sərhədlərin müəyyən edilməsi prosesi” başa çatana qədər və konstitusiya dəyişikliyi olmadan yekun sülh razılaşması çətindir; amma hələlik ortada görüşmək qərarına gəlindiyi görünür.
Ermənistan administrasiyasına imkanlar yaratmaq və daxili ictimaiyyət arasında manevr imkanı yaratmaq üçün vaxt lazımdır. Azərbaycan “Zəngəzur dəhlizi” ilə bağlı israrını sona qədər davam etdirəcək. Ermənistanın “konstitusiya dəyişikliyi” baş tutana qədər Bakı sabitliyi qorumaq yolu ilə gedəcək.
Putinin səfəri həm də situasiyanın təsdiqlənməsi və “müqaviləyə sadiqlik” məsələsinə münasibət bildirməsi kimi şərh edilməlidir. Moskva üçün Qafqazda “sabitlik” və “od halqasından qurtulmaq” vacibdir. Gürcüstan-Rusiya münasibətlərindəki son epizod Putinin hədəflərini açıq şəkildə göstərir. Rusiya “Gürcüstan və Azərbaycanla ortaq görüş” məqsədini güdür. Ermənistan hələlik buna razı görünmür. Amma o da qapıları bağlamır. Biz İrəvandakı prosesləri kənar təzyiqlərin kölgəsində işləməliyik. Görək Ermənistan özü üçün hansı gələcək seçəcək?. “Ukraynaya bənzər proses”, yoxsa “Azərbaycan-Gürcüstan kimi siyasət anlayışı”? Görəcəyik…
Sevil Nuriyeva
