Veteninfo.az xəbər verir ki, “Topçubaşov Mərkəzi”ndən Murad Muradov türkiyənin “AA”Agentliyi üçün 2021-ci ildə Azərbaycanda baş verənləri qiymətləndirib.
2020-ci ildə 44 gün davam edən Dağlıq Qarabağ müharibəsindən sonra 2021-ci ildə Azərbaycan tarixinin ən böyük təşəbbüslərindən biri olan “Böyük Qayıdış” layihəsinin, Ermənistanla ağrılı, lakin normallaşma prosesinin və normal vəziyyətə qayıtmaq üçün atılan addımların şahidi olduq. Covid-19 epidemiyasında Azərbaycan-Ermənistan xəttində il ərzində Kəlbəcər və Laçın rayonlarında toqquşmalar baş verib.
Ermənistanla danışıqlar
İndiki mərhələdə Azərbaycanla Ermənistan arasında münaqişənin əsas səbəbi sərhəd mübahisələri ilə bağlıdır. Sovet İttifaqından ayrılaraq müstəqilliklərini əldə etmək üçün mübarizə apararkən iki ölkə sərhədlərin müəyyən edilməsi prosesində təsirli nəticə əldə edə bilmədi. Lakin İrəvan Azərbaycanın sərhədlərin müəyyən edilməsi tələbini onların müdaxiləçi mövqelərinin qarşısını alacağı üçün qəbul etməsə də, noyabrda baş verən toqquşmalardan sonra bundan imtina etməli olub. Daha sonra İlham Əliyev və Nikol Paşinyan Brüsseldə görüşüb və danışıqlara başlayıblar. Bu kontekstdə Bakının mühüm nailiyyəti Dağlıq Qarabağın statusunun, eləcə də Qarabağ probleminin başa çatması ideyasının uğurla bərqərar olması oldu.
Azərbaycanla Ermənistan arasında münaqişənin əsas səbəbi sərhəd mübahisəsidir.
Brüssel görüşü də Türkiyə ilə Ermənistan arasında normallaşma prosesinə zəmin hazırladı. Tərəflər danışıqlar üçün xüsusi nümayəndələr təyin edib və diplomatik münasibətlərin qurulmasını əsas məqsədə çevirdiklərini bəyan ediblər. 2009-cu ildən fərqli olaraq, bu dəfə Bakı açıq şəkildə bu inkişafı dəstəkləyir və bunun erməni revanşizminə qarşı mühüm təminat olacağına ümid edir.
Əliyevin qətiyyəti
Müharibədən sonrakı mürəkkəb dinamikada Azərbaycanın maraqlarını maksimum dərəcədə artırmaq üçün müxtəlif güc mərkəzlərinə baş çəkmək və situasiyaya uyğun olaraq ritorikasını dəyişmək strategiyasını Prezident Əliyev uğurla davam etdirib. Bu, xüsusilə Əliyevin Rusiya ilə bağlı açıqlamalarında özünü büruzə verirdi. Əliyev Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini və Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda xidmətini ümumilikdə müsbət qiymətləndirsə də, Bakının qırmızı xətlərini və narahatlığını həmişə açıq şəkildə ifadə edib. Məsələn, o, Şuşa yaxınlığında yerləşən “İsgəndər” raketinin ixrac olunmayan modelinin Ermənistana satıldığını açıq şəkildə bəyan etməkdən çəkinməyib. Üstəlik, Moskvanın çoxsaylı əks iddialarına və açıq siqnallarına baxmayaraq, Bakı Rusiyanın rəhbərlik etdiyi Avrasiya İqtisadi İttifaqına və ya Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) qoşulmaq barədə ciddi müzakirələrdən yayındı.
Brüssel görüşü də Türkiyə ilə Ermənistan arasında normallaşma prosesinə zəmin hazırladı.
Qarabağ Müharibəsindəki tərəfdaşlıq və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 2020-ci ilin dekabr ayındaki səfəri ilə daha yüksək səviyyəyə çatan Türkiyə-Azərbaycan əlaqələri 2021-ci il ərzində qarşılıqlı liderlərin səfərləri və Şuşada qəbul edilən bəyannamə ilə yeni müstəviyə keçib. Digər mühüm dönüş nöqtəsi Türk Şurasının 2021-ci ilin noyabrında Türk Dövlətləri Təşkilatına çevrilməsi ilə bağlı qərarı oldu.
Mərkəzi Asiya dövlətlərinin bu inteqrasiyaya müsbət münasibət göstərməsinə Ankara-Bakı strateji tərəfdaşlığının böyük təsiri var. Enerji və logistika sahələrində mühüm rol oynamaq potensialına malik olan Türkmənistanın təşkilata müşahidəçi üzv kimi qəbul edilməsi Azərbaycan üçün vacibdir. Bundan əlavə, türk dünyasının inteqrasiyası Bakıya yumşaq gücünü daha geniş bölgələrə yaymaq üçün mühüm imkanlar açır.
İranla gərginlik
Bakı və Tehran arasındakı gərginlik 2021-ci ilə damğasını vuran hadisələrdən biri kimi qeydə alınıb. Avqust-oktyabr dövründə iki ölkə rəsmilərinin qarşılıqlı ittihamları gündəmə gəlib. Media müharibələri və gizli diplomatik qarşıdurmalar var idi. İranlı yük maşını sürücülərinin Dağlıq Qarabağa getməsi ilə başlayan gərginlik qısa zamanda genişlənib. Azərbaycan rəsmiləri İranın ölkədəki təsirinə meydan oxusa da, Tehran Bakının İsraillə münasibətlərini “sionist rejimlə tərəfdaşlığa təhlükə törədən” kimi qiymətləndirib. Lakin gərginlik uzun sürmədi və dostluq ritorikası üstünlük təşkil etdi. Məsələn; İrandan Azərbaycan və Gürcüstandan keçməklə Qərbə nəqliyyat dəhlizinin yaradılması ideyası gündəmə gəlib. Bu inkişafı Əliyevin diplomatik qələbəsi kimi qiymətləndirmək olar, çünki Azərbaycansız regional layihənin həyata keçirilə bilməyəcəyi fikrini sübut etdi.
Türk dünyasına inteqrasiya Bakıya yumşaq gücünü daha geniş regionlara genişləndirmək üçün mühüm imkanlar təqdim edir.
Nəhayət, Füzuli Beynəlxalq Hava Limanının 2021-ci ildə istifadəyə verilməsi də diqqətəlayiq hadisə oldu. Çünki bu cür inkişaflar Bakının iddialı layihələrinin verdiyi vədləri və “Böyük Qayıdış”ı yerinə yetirdiyini göstərən addımlardır.
2022-ci ildə Azərbaycanı nə gözləyir?
2022-ci il region ölkələrindən biri olan Qazaxıstandan üzücü xəbərlə başladı. KTMT-nin aktivləşməsi, Ukraynada vəziyyətin genişmiqyaslı dövlətlərarası müharibəyə çevrilməsi təhlükəsi ilə postsovet coğrafiyasında gərginliyin daim artması və sabitliyin əsas dayağı sayılan ölkələrin dərk edilməsi. və inkişafın, bir anda xaosa sürüklənə biləcəyini narahat edən inkişaflar var. Ona görə də 2022-ci il fəal diplomatiyanın və siyasi islahatların vüsət alacağı il ola bilər.
Prezident Əliyevin Ukraynaya səfəri onu göstərir ki, Bakı bu siqnalları dərk edir. Qoşulmama Əməliyyatının fəal üzvü olan və həm Rusiya, həm də Ukrayna ilə dostluq münasibətləri saxlayan Azərbaycan postsovet coğrafiyasında vasitəçi kimi çıxış etmək və barışıq mühiti yaratmaq səyindədir. Əslində burada istənilən böyük münaqişə Azərbaycanın siyasi və iqtisadi təhlükəsizliyinə mənfi təsir göstərəcək. Bu reallıq həm də Ermənistanla danışıqlarda konkret irəliləyişin əldə olunmasının vacibliyini artırır.
Bakı bilir ki, İrəvandakı revanşistlər regionda böyük qeyri-sabitlik yaranarsa və xüsusən də Azərbaycan Moskva ilə iş mühitini qoruya bilməsə, üstünlük əldə edə bilər. Buna görə də, 2022-ci ildə sərhədlərin müəyyən edilməsi prosesinin sürət qazanacağını və liderlər arasında daha tez-tez görüşlərin olacağını gözləyə bilərik. Eyni zamanda, Zəngəzur dəhlizinin konfiqurasiyası ilə bağlı detallar razılaşdırıla bilər.
Digər tərəfdən, Bakı Qarabağın yenidən qurulmasını sürətləndirməklə qələbənin nəticələrini möhkəmləndirmək üçün bütün imkanlarını səfərbər edib və Şuşada və hazırda başa çatdırılmış bir neçə “ağıllı kənd”də köçürmə prosesinə başlamağa ümid edir. Hər bir yeni qəsəbə, hər bir yeni əkilən torpaq sahəsi yeni status-kvonu bir qarış legitimləşdirəcək və dəstəkləyəcək, eyni zamanda xalqın gözündə hakimiyyətin legitimliyini gücləndirəcək.
Böyük regional münaqişə Bakını öz prioritetlərini dəyişməyə məcbur etmədikcə, 2022-ci ildə Azərbaycanda siyasi və iqtisadi islahatlar səylərinin intensivləşdirilməsi gündəmin əsasını təşkil edə bilər. Çünki dövlət sektorunda dövlət şirkətlərinin inhisarçı və səmərəsiz praktikasını tənqid edən səslər yüksəlir və bu yaxınlarda yaradılmış Azərbaycan İnvestisiya Holdinqin qarşısında əsasən qeyri-şəffaf maqnatların modernləşdirilməsi və qismən özəlləşdirmənin hazırlanması tapşırılıb. Bu kontekstdə ölkə iqtisadiyyatında yeni islahatların yaradılması mümkün ola bilər. Qazaxıstanda baş verən hadisələr bu dəyişikliklərin aktuallığını göstərir.
