Britaniya hökumətinin Çaqos adalarının Mauritius-a verilməsi ilə bağlı razılaşmanın ümumi xərci rəsmi sənədlərə əsasən təxminən 35 milyard funt sterlinq təşkil edir. Vətəninfo.az xəbər verir ki, bu rəqəm isə İşçi Partiyasının rəhbəri Sir Keir Starmer-in ictimaiyyətə təqdim etdiyi 3,4 milyard funt sterlinqdən 10 dəfə çoxdur.
Bu məlumatlar Azadlıq haqqında qanun (Freedom of Information Act) çərçivəsində açıqlanıb və sənədlər göstərir ki, Starmer-in hökuməti uzunmüddətli xərcləri az göstərmək üçün hesabat üsullarından istifadə edib. Hökumətin Aktuarlar Departamentinin sənədində razılaşmanın ilkin dəyəri 34,7 milyard funt olaraq göstərilib. Daha sonra bu məbləğ inflyasiya və digər hesablamalarla süni şəkildə aşağı salınıb.
Starmer-in razılaşması çərçivəsində Britaniya bu il ərzində Böyük Britaniya Hind Okeanı Ərazisini Mauritius-a təhvil verəcək, lakin 1970-ci illərdə tikilmiş Dieqo Qarsiya hərbi bazasını kirayələyəcək. Bu baza həm Böyük Britaniya, həm də ABŞ qüvvələri tərəfindən istifadə olunur.
İşçi Partiyası lideri may ayında bu razılaşmanın 99 il ərzində 3,4 milyard funt xərclə başa gələcəyini bildirmişdi. Lakin müxalifət və ekspertlər bu rəqəmin gerçəkdən çox aşağı olduğunu, xərclərin 30 milyard funt yaxın olduğunu iddia edirdilər.
Sənədlər göstərir ki, ilkin 34,7 milyard funtluq qiymət 2,3% illik inflyasiya hesabına təxminən 10 milyard funt kimi göstərilib. Daha sonra isə Hazine-nin Sosial Vaxt Seçimi Qiyməti (Social Time Preference Rate) metodu ilə bu məbləğ daha da azaldılıb. Bu metod illik 2,5-3,5% endirim nəzərdə tutur və uzunmüddətli layihələrin xərclərini aşağı göstərmək üçün istifadə olunur.
Nəticədə hökumət razılaşmanın gerçək dəyərini parlament və ictimaiyyətdən gizlətmək üçün hesablama üsullarından sui-istifadə edib. Bu, tənqidçilər tərəfindən gizlətmə və aldatma kimi qiymətləndirilir.
Konservativlərdən olan kölgə Xarici İşlər Naziri Dame Priti Patel bildirib ki, İşçi Partiyası xərclərin həqiqi miqdarını gizlətmək üçün “mühasibatlıq hiyləsi” edib. O qeyd edib ki, bu razılaşma Britaniya vergi ödəyicilərinə böyük yük gətirir və ölkənin milli təhlükəsizliyinə zərər vurur.
Hökumət nümayəndələri isə hesab edirlər ki, razılaşmanın dəyəri uzunmüddətli dövlət xərclərinin hesablanması üçün standart metodlarla aparılıb və heç bir gizlətmə yoxdur. Lakin tənqidçilər bildirirlər ki, digər İşçi Partiyası layihələrində bu metod tətbiq olunmayıb və hökumət bu məsələdə ikili standartlardan istifadə edir.
Bu açıqlamalar parlamentdə narazılıq yaradıb. Parlament üzvləri hökuməti şəffaflığa çağırır və sənədlərin açıqlanmaması hökumət prinsiplərinin pozulması kimi qiymətləndirirlər.
Maliyyə nazirliyindən olan Darren Jones iyun ayında bu sənədlərin açıq şəkildə təqdim edilməsinin “normal praktika” olmadığını bildirib.
Digər tərəfdən, bu razılaşma Britaniyanın strateji maraqlarına da mənfi təsir göstərə bilər. Çünki Dieqo Qarsiya bazası müttəfiqlərimizin hərbi fəaliyyəti üçün kritik əhəmiyyətə malikdir. Mauritius-un Çin, Rusiya və İran kimi ölkələrlə yaxınlaşması isə bu məlumatların potensial təhlükəyə səbəb ola biləcəyini göstərir.
Bu məsələdə həm də İşçi Partiyası rəhbərliyi, o cümlədən Lord Hermer və keçmiş məsləhətçi Jonathan Powell-un danışıqlarda iştirak etdiyi bildirilir ki, tənqidçilər bu komandanı tarixdə ən zəif danışıqlar qrupu adlandırırlar.
Nəticə etibarilə, İşçi Partiyasının Çaqos adaları ilə bağlı razılaşması həm böyük maliyyə itkisi, həm də milli təhlükəsizlik baxımından ciddi problemlər doğurub. Bu, həmçinin Britaniyanın beynəlxalq nüfuzuna mənfi təsir göstərir.
Dame Priti Patel bu məsələ ilə bağlı parlamentdə düzəliş və üzr tələb edəcəyini bildirib. Konservativlər isə bu razılaşmaya qarşı mübarizəni davam etdirəcəklərini və həqiqətləri ictimaiyyətə çatdıracaqlarını vurğulayırlar.
