Vətəninfo.az xəbər verir ki, Ermənistanın keçmiş xarici işlər naziri, “Civilitas” Fondunun təsisçisi Vardan Oskanyan erməni media orqanlarına Azərbaycan və Ermənistan arasında aparılan danışıqlar prosesi və erməni tərəfin görüləcək işlərlə bağlı məqaləsini təqdim edib.
Məqalənin maraqlı olduğun nəzərə alaraq təqdim edirik:
“Əslində nə baş verdi və nə etmək olar?”
Danışıqlar prosesində uzunmüddətli təcrübəsi olan hər kəs bugünkü hadisələri görərək iki ildir erməni cəmiyyətini narahat edən sualın cavabını çox aydın təsəvvür edə bilər: 2020-ci il noyabrın 9-10-da nə müzakirə olunub.
Həmin gün, həmin saatlarda gündəmin əsas diktə edəni İlham Əliyev olduğu şübhəsizdir. Şuşa girdikdən sonra bir neçə saat ərzində bütün Qarabağı azad etmək imkanı qazandı. Anlamaq çətin deyil ki, həmin mövqelərdə Əliyev həmin gecə maksimum tələblərini masaya qoyub: Qarabağ Azərbaycanın tərkibində, Zəngəzurda dəhliz, sərhədlərin demarkasiyasının Azərbaycanın xeyrinə həlli, o cümlədən anklavlar. . Danışıqlar prosesində ən zəif mövqelərdə belə partiyaya simasını xilas etmək imkanı verilir. Güman edirəm ki, bu üç məsələ yazılı atəşkəs bəyannaməsindən kənarda qaldı, lakin Putinin şahidi və qarantı olduğu şifahi razılaşma əldə olundu.
İndi bu razılaşmaların icrası gecikəndə İlham Əliyev təyziq mexaniziminə əl atır. Bu ağlabatan fərziyyədən çıxış etsək, Paşinyanın bu vəziyyətdə manevr etmək imkanı yoxdur və Rusiyanın susqunluğu özünü doğrultmasa, heç olmasa izah edilə bilər. Putinin əli təkcə zəifləmiş geosiyasi mövqeyi ilə deyil, həm də noyabrın 9-da verdiyi şifahi vədin şahidi olması ilə bağlıdır. Ona görə də yeni danışıqlar aparan şəxsin, yəni ölkənin yeni liderinin meydana çıxması günün imperativinə çevrilir.
Yeni danışıqlar aparan şəxsin meydana çıxması nəinki Ermənistanı bu buxovdan azad edəcək, həm də Rusiyanın tələsik və sərfəli olmayan həllər əvəzinə danışıqların yeni mərhələsinə başlamaq üçün əllərini azad edəcək.
Qərbə gəlincə, açıq-aşkar görünür ki, o, Ermənistan hakimiyyətinin siyasətində Qarabağdan imtina etmək meylini görür və sülhə nail olmağın ən qısa yolunu onda görür ki, bu da Rusiyanın mövcudluğunun zəifləməsinə və onu tədricən siyasi hakimiyyətdən uzaqlaşdırmağa kömək edəcək.
Azərbaycanın təyziqi zamanı Qərbin oynadığı müsbət rolu, əldə edilmiş kövrək atəşkəs nəticəsində Azərbaycana basqıları bəlkə də bununla izah etmək olar.
Bununla belə, Qərb də Ermənistan hakimiyyətinin verdiyi vədin girovudur.
Nəhayət, aydındır ki, Ərdoğanın AB üzvü Yunanıstana qarşı döyüşkən bəyanatları və bir çox başqa hallar heç kəsdə şübhə yaratmamalıdır ki, Qərbin də Türkiyə-Azərbaycan tərəfinin tam qələbəsini istəmək üçün heç bir məqsədi, istəyi və səbəbi yoxdur. Odur ki, yeni danışıqlar aparan şəxs və yeni yanaşmalar və onun ətrafında formalaşan diplomatik komanda şəraitində erməni maraqlarının güdülməsi, şübhəsiz ki, qısa zamanda Qərbin bu məsələdə yanaşmalarını dəyişməyə imkan yaradacaq və Qərb həmçinin sürətli həllər əvəzinə daha balanslı həll üçün danışıqlara başlamaqda maraqlıdırlar. Ancaq bunun üçün yenə də həm Rusiya, həm də Qərb üçün yeni danışıqlar gündəmini formalaşdıracaq yeni danışıqlarçı lazımdır.
Yeni danışıqlar aparan şəxsin xarici siyasət dəstəyi necə olmalıdır?
A) Tamamlayıcı siyasət. Rusiya ilə Qərb arasında ziddiyyətləri nəzərə alsaq, bu gün bunun mümkün olmadığını iddia edənlər var. Ancaq burada ən azı iki vəziyyəti unudurlar.
Birincisi, bu gün Şərq-Qərb münaqişəsi blokların deyil, ayrı-ayrı ölkələrin münaqişəsidir. Rusiya-Qərb, Çin-ABŞ. Bu, bu və ya digər tərəflə yaxşı münasibətdə olan ölkələri seçim etmək demək deyil və məcbur etmir. Yeri gəlmişkən, bundan ən yaxşı şəkildə Türkiyə və Azərbaycan faydalanır.
İkincisi, bu gün Ermənistan bu və ya digər tərəfdaşla istənilən dərinlikdə əməkdaşlıq qura bilər. Səbəb və şəraitdən asılı olmayaraq, 44 günlük müharibədən və son hadisələrdən sonra Ermənistanda Rusiyaya qarşı geniş məyusluğun formalaşdığı bir faktdır. Ermənistan öz maraqlarına əsaslanaraq, Rusiya ilə münasibətlərini keyfiyyətcə saxlayaraq, çəkinmədən başqa dövlətlərin ona verdiyi hər cür imkanlardan maksimum istifadə etmək imkanına malikdir.
B) Yeni danışıqlar aparan şəxs və onun komandası müqavilə bağlamaq perspektivindən tamamilə imtina etməyə ehtiyac duymur. Sadəcə olaraq, onun ətrafında yaradılmış və başqaları tərəfindən qəbul edilən mövcud konteksti dəyişdirmək lazımdır. Azərbaycan üçün bu sənəd müharibə nəticəsində əldə edilmiş və gözlənilən hərbi qənimətlərin leqallaşdırılması və beynəlxalq səviyyədə tanınması üçün bir vasitədir.
Ermənistanın da yanaşması eyni olmalıdır. Ermənistan üçün bu sənəd məntiqli, qeyri-ekstremist məzmunlu müddəaları daxil etməklə tanınmasına və ciddi danışıqlar prosesinin başlanmasına nail ola biləcək vasitə olmalıdır. Sənədə real danışıqlara ehtiyac yaranacaq müddəaları daxil etmək lazımdır: Azərbaycan silahlı qüvvələrinin Ermənistan Respublikası ərazisindən çıxarılması; Dağlıq Qarabağın gələcək statusu məsələsi; əsirlərin qaytarılması; danışıqlar yolu ilə, tələsik deyil, yalnız Azərbaycan tərəfini qane edən sərhəd demarkasiyasının həyata keçirilməsi.
Əks halda, bu gün baş verənlər danışıqlar deyil, Ermənistanın yalnız sülh olduğu halda qəbul etməli olacağı Artsaxdan imtina etməyə məcburdur. Həm Rusiya, həm də Qərb müxtəlif səbəblərdən, əsasən də yuxarıda qeyd olunan erməni tərəfinin başqa söz verə bilməməsi səbəbindən bu ifadəyə qarşı çıxmır”.
