Müxtəlif dövrlərə aid 10 fərqli şəhər təbəqəsi ilə mürəkkəb və zəngin arxeoloji quruluşa malik Troyada ən qədim yaşayış məskənləri e.ə. 3 min il əvvələ aiddir. 500-cü illərə qədər fasiləsiz məskunlaşan bu unikal ərazi bölgə sakinlərinə o dövrdə Ege dənizindən Qara dənizə qədər bütün ticarəti nəzarətdə saxlamağa imkan verdi.
Troya Avropa sivilizasiyasının ilkin inkişafını anlamaqda mühüm şəhərdir. Homerin İlyadasına və yaradıcılıq sənətinə verdiyi töhfələrə görə də mədəni əhəmiyyətə malikdir.
Çanakkale vilayətinin sərhədləri daxilində Kaz dağının ətəyində yerləşən Troya 1996-cı ildə Milli Park elan edilib və 1998-ci ildə UNESCO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilib. Xalq arasında Trova Atı ilə tanınan Troya Qədim Şəhəri Çanakkalenin Mərkəz mahalındakı Tevfikiye kəndinin qərbində yerləşir.
Məlumdur ki, Karamenderes (Skamender) və Dümrek çaylarının axdığı bir körfəzin kənarında yerləşən Troya ilk qurulduğu illərdə dənizə çox yaxın idi və zamanla dənizdən uzaqlaşdı. Min illər boyu müharibə və təbii fəlakətlər nəticəsində dağıdılan, dəfələrlə yenidən qurulan şəhər getdikcə əhəmiyyətini itirmiş, dənizdən uzaqlaşması nəticəsində tərk edilmişdi.
Aparılan qazıntılar nəticəsində 16-cı əsrdən etibarən səyyahların ziyarət etdiyi bölgənin tikililərində çiy kərpicdən istifadə olunduğu üçün şəhər təbəqələrinin üst-üstə yığılıb təpəyə çevrildiyi anlaşılıb. Qədim məbədlərin sələfi olan meqaron tikililərin ən möhtəşəmi Troyada eramızdan əvvəl e.ə. 3 min ildən bəri görülür. Bundan əlavə, hələ dəmirin bilinmədiyi zaman Troyada e.ə. 2500-cü illərdən bəri kəsilmiş daş texnikasından istifadə edilən divar hörgülərinə rast gəlinir.
Troya Muzeyi
Müasir muzey yanaşması ilə dizayn edilmiş yeni muzey binası “Troya muzeyi” adlandırılmış və 10.10.2018 tarixində ziyarətçilərin istifadəsinə verilmişdir.
Troya Muzeyi 1998-ci ildə UNESCO tərəfindən Dünya Mədəni İrs Siyahısına daxil edilmiş Troya Qədim Şəhərinin girişində, Çanakkale vilayətinin Mərkəz rayonundakı Tevfikiye kəndi sərhədlərində yerləşir. Muzey 12 min 765 kvadratmetr qapalı muzey sərgisi, anbar, inzibati vahidlər, sosial obyektlər və təxminən 90 min kvadratmetr böyüklüyündə parsel daxilində 37 min 250 kvadratmetr açıq sərgi, abadlıq və ziyarət sahələrindən ibarətdir. 2018-ci ildə ziyarətçilərin istifadəsinə verilən Troya Muzeyində qazıntılardan aşkar edilən əsərlər vasitəsilə tarixə Homerin “İliadası” ilə keçən Troas bölgəsində iz qoymuş Troyanın həyatı və arxeoloji tarixi və mədəniyyətləri danışılır.
Muzeydə gəzərkən ziyarətçilər yeddi başlığa bölünmüş bir hekayəni izləyirlər:
Troas bölgəsinin arxeologiyası, Troyanın tunc dövrü, İliada dastanı və Troya müharibəsi, Antik dövrdə Troas və İlion, Şərqi Roma və Osmanlı dövrü, Arxeologiya tarixi və Troyanın izləri.
Troya atı
Qərbi Anadolu sahillərində, indiki İzmirdə (qədim Smirna) e.ə. VIII əsrdə yaşamış Homerin “İliada” və “Odisseya” epik dastanları II minilliyə aid şifahi ənənəyə əsaslanır. “Troya müharibəsi” mifi və bu müharibədə iştirak edənlərin kədəri “İliada” və “Odisseya” misraları vasitəsilə bu günə qədər gəlib çatmışdır.
Homerin “İliadası” müharibənin 9-cu ilində, Axillesin Axay ordularının baş komandanı Aqamemnona qarşı dərin qəzəbləndiyi və buna görə də müharibəni tərk edərək kazarmalarına çəkildiyi zaman başlayır. Axilles ən yaxın dostu Patroklosun ölümünə görə müharibəyə qayıdır və Troya kralı Priamın oğlu Hektorla döyüşür, onu öldürür, arabasına bağlanmış cəsədini Troya divarları ətrafında sürüyür və nəhayət Hektorun cəsədi ilə barışması və onu atası Kral Priama qaytarması ilə başa çatır. Paris və Helen əfsanəsinin mövzusu olan Troya Atı, Əhələrin sərkərdəsi Odisseyin Troya şəhərini ələ keçirmək üçün planlaşdırdığı tarixin ən ağıllı döyüş hiyləsi idi.
Troya Qədim Şəhərinin simvolu olaraq şəhərin girişindəki 12,5 metr hündürlüyündəki at 1975-ci ildə Kaz dağlarından gətirilən şam ağaclarından istifadə edərək türk rəssamı İzzet Senemoğlu tərəfindən dizayn edilib. 2004-cü ildə Troya müharibəsindən ilhamlanaraq çəkilən Troya filmində istifadə edilən atı Çanaqqalanın mərkəzində görə bilərsiniz.
