Özünü demokratiyanın beşiyi, “Azadlıqsevər” adlandıran Avropa Azərbaycana, Gürcüstana, Macarıstana qarşı çevrilir. Üstəlik, təzyiq cəhdləri bu ölkələrin öz suverenliklərini və milli müstəqilliklərini möhkəmləndirmək üçün atdıqları addımları təhdid edirlər.
Oktyabrın 3-də Avropa Komissiyasının Macarıstana qarşı Avropa Ədalət Məhkəməsinə təqdim edilməli olan iddia ərizəsi hazırlaması barədə məlumat üzə çıxıb. Bu hərəkət Macarıstanın bu yaxınlarda Aİ-yə üzv dövlətlərin liderlərinin “Aİ qanunvericiliyinin pozulması” kimi qəbul etdiyi Milli Suverenliyin Qorunması Aktını qəbul etməsindən irəli gəlir. Macarıstan hökumətinin ölkənin suverenliyini möhkəmləndirmək üçün gördüyü tədbirlərlə bağlı hər zaman insan hüquq və azadlıqlarını elan etdikləri dəstəklə öyünən Aİ-yə üzv dövlətlərin liderləri arasında açıq şəkildə narazılıq var.
Macarıstan parlamenti hələ 2023-cü ilin dekabrında “Milli Suverenliyin Qorunması Aktı”nı qəbul edib. Qanunun əsas məqsədi, Baş nazir Viktor Orbanın hakim Fides partiyasından olan tərəfdarlarının qeyd etdiyi kimi, “ölkə işlərinə xarici müdaxilə risklərini azaltmaqdır. ” Bura xaricdən maliyyə vəsaiti alan hər hansı seçki namizədinin üç ilədək həbs cəzası, habelə “geniş istintaq səlahiyyətləri ilə müdaxilə risklərinə nəzarət edən” agentliyin yaradılması daxildir. Bu dərhal qanunla bağlı narahatlığını bildirən Avropa Komissiyasının diqqətini çəkdi. Avropa Şurası da tez bir zamanda buna reaksiya verdi və Budapeştə “insan hüquqları üçün yaratdığı əhəmiyyətli risklərə” görə qanunvericilikdən imtina edəcəyini vəd etdi.
Lakin bütün bu qərəzli yanaşmalara baxmayaraq, 2024-cü ilin yanvarında Macarıstanda suverenliyin müdafiəsi üzrə yeni dövlət qurumu fəaliyyətə başladı. Buna cavab olaraq ABŞ Dövlət Departamenti bu hadisələrin “uyğunsuzluğundan” narahatlığını ifadə edərək səssiz qala bilmədi”.
Aİ-nin Macarıstana qarşı mövqeyi Gürcüstana açıq-aşkar təzyiqi xatırladır.
Məsələn, Qərb siyasi dairələri ölkənin “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanununun qəbulu üçün Tiflisə hücuma keçdiyi kimi (həm maliyyə, həm də mənəvi cəhətdən), Avropa Komissiyası da Budapeştlə bağlı eyni taktikadan istifadə edib, təsdiqlənmiş sənəddən imtina etmək üçün ultimatum verib. Bu vəziyyətin mahiyyəti Avropa Komissiyasının Macarıstana qarşı məhkəmə iddiası hazırlaması ilə nəticələndi və iddia etdi ki, “Macarıstan hakimiyyət orqanlarının yuxarıda qeyd olunan narahatlıqlara reaksiyasının hərtərəfli qiymətləndirilməsi müəyyən edilmiş şikayətlərin əksəriyyətinə baxılmadığını təsdiqlədi”. Bu şikayətlər Aİ Xartiyasında təsbit olunmuş bir neçə əsas hüquqa aiddir: şəxsi və ailə həyatına hörmət hüququ, ifadə və məlumat azadlığı və birləşmək azadlığı. Macarıstanın suverenlik qanunu şəxsi və ailə həyatına hörmət hüququ ilə necə ziddiyyət təşkil edir? Aİ rəsmilərinin macarların maraqlarını əks etdirən qanunvericiliyə kəskin mənfi reaksiyası bizi həqiqətən təəccübləndirməlidirmi?
2021-ci ildə ölkə parlamenti məktəblərdə qondarma “gey təbliğatını” qadağan edən, xüsusilə homoseksuallıq və transgender problemləri ilə bağlı müzakirələri qadağan edən qanun layihəsini qəbul etdikdə Budapeşt də oxşar “maneə” ilə üzləşdi. Bu kontekstdə Avropa Komissiyasının qanunun aliliyinə dair 2024-cü il yay hesabatını da xatırlatmaq yerinə düşərdi ki, bu hesabatda Macarıstanın “Aİ demokratik standartlarından geri qaldığı” ifadə edildi. AB Budapeştə 30 milyard avro məbləğində maliyyə yardımını dondurub və bunun səbəblərindən birini “ölkə məhkəmə sistemində müstəqilliyin” olmaması kimi göstərib. Bununla belə, dondurulmuş vəsaitin bir hissəsi kifayət qədər praqmatik səbəbdən Macarıstana çatdı: dondurulmaması zəruri idi, çünki Brüsselin Ukraynaya hərbi və maliyyə yardımı göstərməyə davam etməsi üçün Macarıstan hökumətinin icazəsi lazım idi.
Bunlar Budapeştə qarşı “əsl sistem problemi” yaratmaqda birbaşa ittihamla “Brüssel oyunları”dır. Macarıstanın Suverenliyin Müdafiə Ofisinə seçkilərə təsir edən xaricdən maliyyələşdirilən fəaliyyətləri araşdırmaq səlahiyyətinin verilməsi və ya bu qanunun Macarıstanın suverenliyinə qanunsuz müdaxilələrə cavab verdiyini etiraf etmək necə sistemli problem yaradır? Yəqin ki, aydındır və heç bir xüsusi şərhə ehtiyac yoxdur.
Odur ki, Brüsselin maliyyə və mənəvi təzyiqlərinə məruz qalmayan Budapeştin müstəqil siyasətini davam etdirdiyini qeyd etməklə yekunlaşdıracağıq. Oktyabrın 3-də Almaniya səfiri Macarıstan Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb, o cümlədən Macarıstanın “onu öz dostlarından uzaqlaşdıran yolla getməsi” ilə bağlı bəyanatı “tamamilə qəbuledilməz” və “açıq-aşkar müdaxilə” kimi qiymətləndirilib. ölkənin daxili işləri” Budapeşt tərəfindən.
Bu kontekstdə Macarıstanın Xarici İşlər və Ticarət Naziri Péter Szijyarto Macarıstanın “Macarıstanda fəaliyyət göstərən bütün xarici səfirlərdən hörmət” gözlədiyini bildirib. Beləliklə, Macarıstan hər hansı maneələrə baxmayaraq, milli maraqların və insanların mənafeyinin müdafiəsindən imtina edən dövlətlər sırasında qalır.Caliber.Az
