Türkiyənin harasında olursunuzsa olun, böyük ehtimalla bir fincan türk çayı ilə qarşılaşacaqsınız. Çay türk mədəniyyətində o qədər geniş yayılıb ki, çaysız bir gün belə keçirmək demək olar mümkün deyil. Səhər yeməyindən axşam yeməyinə qədər çay türk həyatının ayrılmaz hissəsidir. Lakin, Türkiyə təkcə çayın böyük istehlakçısı deyil, ölkə həm də hər il 1,5 milyon ton çay istehsal edən qlobal çay mərkəzidir. Çay o qədər mühüm və köklü mədəni komponentdir ki, Türkiyə və Azərbaycanın birgə müraciəti ilə türk çayı 2022-ci ildə UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni İrsi Siyahısına daxil edilib.
Türkiyədə çay ildə üç dəfə may-iyun, iyul-avqust və sentyabr-oktyabr aylarında yığılır. Çay Türkiyənin Şərqi Qara dəniz vilayətlərində mədəniyyətin əvəzsiz bir parçasıdır. Bu gün Türkiyə çayının 70%-i Rizə vilayətində istehsal olunur, ondan sonra Şərqi Qara dəniz sahili Artvin, Trabzon və Ordu vilayətləri və Giresunun müəyyən bölgələri gəlir. Bölgədə bəzən “yaşıl qızıl” olaraq da adlandırılan Rizə çayı dünyanın “ən təbii çayı” kimi də tanınır. Çay Türkiyənin coğrafi məhsulları arasındadır və onun parlaq qırmızı rəngini tamamlayan qeyri-adi ətir və dada malikdir.
Pokut, Ayder və Anzer kimi təzə zümrüd yaşılı Şərq Qara dəniz yaylalarında təbiətlə tanış olmaq üçün Rizəyə səyahət edən ziyarətçilər əyalətin plantasiyalarında çay yığımını da müşahidə edə və ya iştirak edə bilərlər. Populyar fəaliyyət çay qayçısından istifadə edərək məhsul yığımında iştirak etmək və daha sonra ənənəvi geyimdə şəkil çəkdirməkdir. Rizəyə gedərkən başqa bir Rizə məhsulu simitlə bir fincan Rizə çayı içə bilərsiniz. Getməzdən öncə özünüz, dostlarınız və ailəniz üçün çay da ala bilərsiniz.
Türkiyə çay istehsalına çox ciddi bir məsələ kimi yanaşır və bunu içkinin diqqətlə hazırlanmasından anlaya bilərsiniz. Adətən, çay mis və ya digər metallardan hazırlanmış çaydanda dəmlənir. Aşağı çaydanda su qaynadılır, sonra çay yarpaqları ilə birlikdə yuxarı çaydana əlavə edilir. Üst çaydandakı çay alt çaydandakı qaynarın suyun istisi ilə yavaş-yavaş dəmlənir.
Dəmlənmiş çay adətən kiçik, şüşə armudu stəkanlarda verilir. Əvvəlcə yuxarıdakı çaydandan tünd çay süzülür, aşağı çaydandan qaynar su içənin istəyinə uyğun olaraq əlavə olunur. Şəkər tez-tez çay stəkanlarının yanında verilir ki, bu da öz formasına və materialına görə çayın temperaturunu qoruyur, eyni zamanda rəngini açır.
