Sosial şəbəkədə rastıma çıxdı. Kamran Razmovar adlı şəxs İsmayıllı rayonuna səfər edib Qalacıq kəndində olan Alban kilsəsini erməni kilsəsi kimi təqdim edir və bununla onsuz da ölkəmizə qarşı savaş açan ermənilərə ayaq verir ki, baxın siz burda yaşamısınız, kilsəniz olub və Azərbaycanlılar buranı dağıdıb.
Qarabağda, Qərbi Azərbaycanda yüzlərlə yox, minlərlə abidələrimizi məhv edən ermənilərə bu ayaq verən Kamranın məqsədi nədir bilmirəm, amma ölkəmizin xristian tarixinə məxsus abidəni ermənilərə məxsus olduğunu demək xəyanətdir. Ermənilər də bu kadrları əsas götürüb sosial mediada, dünya mətbuatında və beynəlxalq təşkilatlarda səs küy salırlar ki, bizi ittiham etmək əvəzinə gedib İsmayılı rayonunda Azərbaycanlıların dağıtdığı erməni kilsəsini qoruyun. Bizim də səsimiz hədəfə çatanda kəsilir Kamranın sayəsində. Biz illərdir mübarizə aparıb yüzlərlə faktla sübut edirik ki, bu kilsələrin ermənilərə aidi yoxdur. Erməni arxtekturası tamam fərqlidir, Alban arxitekturası tamam fərqli. Və mübarizəmizin ən pik yerində Kamran çıxır və deyir ki, İsmayılıda erməni kilsəsi var. İzah edənə də kobud yanaşıb ermənilərə ayaq verir. Bilmirəm bu kimdir, nəçidir, nə məqsədə xidmət edir. Ancaq yanlış yoldadır. Heç olmasa bir mütəxəssislə məsləhətləşməli idi. Niyə bizim əziyyətimizi yerə vurursan axı? Nədir dərdin sənin? Ermənilərdən LİKE almaq istəyirsiz?
Kamran ola bilər ermənilərlə nəisə sübut etməyə cəhd edirsən, ancaq bizim olanı onlara verməklə yox. Gəl bir balaca sənə qısa ermənilər necə Kilsə adı altında idealoji iş aparırlar və necə Alban arxitekturasını öz adlarına çıxırlar. Bir faktı da deyim:
Ermənilərin işğal etdikləri Azərbaycan ərazilərində xaçdaşlarının istehsalı ilə məşğul olmaları, ilk baxışdan xristianlığın təbliği kimi görünsə də, əslində bu prosesin gedişi Azərbaycan torpaqlarının erməniləşdirilməsinə xidmət edir. Onlar sadəcə, heç bir bədii məna kəsb etməyən cansıxıcı erməni xaçdaşlarının yeniləşdirilməsi işlərindən cana doyaraq, son zamanlar Alban xaçdaşlarının bədii nümunələrindən və ornamentlərindən istifadə etməyə başladılar.
Birinci Kamran ciddi mənbə, qaynaq və sənədlər (tək bizə aid yox, dünyanın nüfuzlu alimlərinin də təsdiq etdiyi) ermənilərin kimlik axtarışı Kilsələrinin hazırladığı konsepsiya əsasında baş verir. Bu gün bir neçə Hind qaraçı və sonradan erməniləşdirilən alban nəsillərini qrupları assimilyasiya etməklə bugünkü erməni millətini formalaşdırmağa nail olmuşlar. Unutma ermənilik etnik mənşə deyil, vahid bir dini çətir altında toplanmış müxtəlif etnik birliklərin süni şəkildə homogenləşdirilərək mənimsənilməsi nəticəsində millət adını almasıdır
İkinci Kamran, Alban dövrü memarlıq abidələrinin daş və divar rəsmlərində və eləcədə süjet xarakterli oymalarda daha çox türkdilli xalqlara məxsus elementlərdən istifadə edilməsi, hazırkı dövrdə bu abidələrin ermənilər tərəfindən daha çox zərər görməsinə səbəb olur. Birmənalı şəkildə ermənilər Cənubi Qafqazda tarix və mədəniyyət abidələri üzərində türk ornamentlərinin və simvollarının olmasını qəbul etmirlər. Çünki onlar alban dövrü abidələrinin üzərindəki ornament və simvolları olduğu kimi qəbul etsələr, onda bu abidələrin erməniləşdirilməsi mümkün olmazdı.
Kilsələrə baxan kimi dərhal bilinir ki, o dövrdə Günəşə ibadət edən albanlar tərəfindən, yəni hələ xristianlığın tam mənimsənilmədiyi və səma cismlərinə ibadətlə qarışdırıldığı dövrlərdə tikilib. Qapı və pəncərələri Günəş doğan tərəfə tikilib. Erməni kilsələrinin əsas qapısı və pəncərələri elə tikilir ki, ora Günəş şüası düşməsin. Çünki onlar işığa yox zülmətə xidmət ediblər. Çox az adam bilir ki, ermənilər öz kilsələrində şeytana ibadət məqsədilə insan qurbanları kəsiblər. Buna görə də qapı pəncərələri qaranlıq olan tərəfə tikiblər ki, onları görən olmasın.
Alban memarlıq üslubunun bütün ornamentlərində isə atəşpərəstliyin təzahürləri, göy cismlərinə ibadətin motivləri öz əksini tapır. Bu cəhət erkən xristianlıq dövrü alban xaçlarında da özünü göstərir. Ona görə də buranı erməni kilsəsi adlandırmazdan öncə düşün, məsləhət al, oxu, öyrən, dinlə. Durub ölkəmizin tarixi abidəsini erməniyə bəxş etmə! Əgər əlavə nəsə istəsən utanma, çəkinmə, yaz, öyrədim.
Bir faktı da nəzərinə çatdırım
XIX əsrin əvvəllərindən Cənubi Qafqazda kütləvi şəkildə kök salan ermənilər, Alban mədəniyyətinin bu nümunələrindən dərhal yararlanmağa başladılar. Onlar qədim bir xalq obrazı yaratmaq, bununlada ermənilərin digər xalq və millətlərdən daha üstün olduqlarını nümayiş etdirmək üçün, öz mədəniyyətlərinin, dini rəmzlərinin və xaçlarının təkmilləşdirilməsi ilə məşğul olmağa başladılar. Bunu mən demirəm ha, o dövrün tədqiqatçısı olan rus alimi deyir. Mənbəni də yazıram: (Д. И. Протопопов – Обьяснение всеносного бдения и литургии, Москва, изд. Стунина, 1908, стр 69)
İlk hədəf isə Qarabağ və Qərbi Azərbaycan ərazisində olan Alban dövrü xaç rəmzlərinin ya tamamilə məhv edilməsi ya da formalarının dəişdirilməsi üçün çoxsaylı layihələrə külli miqdarda pulların ayrılması oldu. Sovet dövründə isə nəinki Qarabağ və Qərbi Azərbaycan ərazilərində olan, hətta harda Alban kilsəsi var orada olan Alban xaçlarını erməniləşdirməyə başladılar. Onlar bu xaçları dəyişməklə tək kifayətlənməyib divarlarda erməni dilində yazılar yazmağa başladılar. Misal üçün iki il öncə Kəlbəcər ərazisində baş verən hadisə ermənilərin iç üzünü ortaya qoydu. Kəlbəcər ərazisində Alban xaçları ilə bəzədilmiş kilsəni erməni monastırı kimi təqdim edən ermənilər bununla kifayətlənməyərək, abidənin daşları üzərinə erməni əlifbası ilə sözlər yazaraq bunu guya əsrlər öncəyə aid yazı kimi təqdim etməyə cəhd etdilər. Lakin onların hazırladığı sosal çarx Albaniya tarixi ilə məşğul olan ruslar tərəfindən ifşa edildi.
Keçək İsmayıllıda ermənilərə hədiyyə verdiyin Kilsəyə.
İsmayıllının zəngin tarixə malik kəndlərindən biri olan Qalagah kəndi, bu gün də Qafqaz Albaniyası dövrünün yadigarlarından biridir. Qalagah kəndi rayon mərkəzindən 28 km Cənub Qərbdə, Acınohur ön dağlığındadır. Əhalisi taxılçılıq və heyvandarlıqla məşğuldur. Qalagah. yaxınlığında 1-5 əsrlərə aid yaşayış yeri mövcud olmuşdur. Arxeoloji qazıntılar zamanı Qalagah yaxınlığında gümüş və qızıl sikkələr tapılmışdır. Kəndin toponimi çox güman ki, kəndin ərazisində V-VI əsrlərə aid olan və xarabalıqları yerli əhali içərisində Qız Qalası adlandırılan qədim qalanın adı ilə bağlıdır.
Bu kilsə İsmayıllı rayonunun Qələyə – Qalagah kəndində yerləşir .Kəndin adı onun nə qədər ermənilərə məxsus olduğunu göstərir . İsmayıllının digər kəndlərində də ( Girk ,Kəlbənd, Soltankənd, Qoşakənd, Tubukənd, Gənzə) azsaylı ermənilər yaşayırdı, amma heç birində belə kilsə yoxdur. Erməni kilsə tikən olsaydı ən azı birini də həmin kəndlərdə tikərdi.
Daşların ölçüsü İsmayıllı kəndində olan qədim Həzrə məzarlıqda olan alban məbədinin daşları ilə eynidir . XlX əsrdə Qalagah kəndində mindən artıq əhali yaşayıb. Kameral təsvirə baxsan görərsən ki, azsaylı erməni ailəsi orda qeydiyyatda olub.
Kənddə inşa olunmuş bazilikah, böyük həcm-məkan tutumlu kilsə binası ermənilər tərəfindən özüııünkiləşdirilərək istifadə olunur.Bu minvalla kilsə ermənilərin əlinə keçir. Udinlərin assimilyasiyasi başlanır, bu siyasətlə razı olmayan udinlər sıxışdınlaraq Nic kəndində məskunlaşırlar. Sovetlər dövründə ermənilərin yaşadığı Qalagah kəndində məbəd, saxtakar ermənilər tərəfindən erməni kilsəsinə çevrilmiş,üzlük daşla işlənərək erməni xaçını fasada əlavə etmişlər. Mərkəzi günbəzli, bazilikaiı məbəd, maskalanaraq erməni kilsəsinə xidmət etməyə başlamışdır. Qarabağ müharibəsindən sonra hal – hazırda kənddə yaşayanlar ləzgilər və Qarabağ hadisələrinə görə Ermənistandan didərgin düşmüş azərbaycanlı məcburi köçkünlərdir. Hazırda erməni kilsəsi kimi qəbul olunan məbəd, təbliğat aparılmayan əhali tərəfindən dağıdılır.Qala divarlı, çaylaq və but daşlarından inşa olunmuş məbədin memarlıq traktovkası,tikinti materialları, onun bir daha Alban məbədi olduğunu sübut edir. Dini tikili öz memarlıq həllinə görə ən azı orta əsrlərə aid Alban – xristian məbədidir.
Və ən azından dövlətin qurumu olan Mədəniyyət Nazirliyinə müraciət edə bilərdiniz. Bu kilsə Azərbaycan abidələrin əhəmiyyət dərəcəsinə görə bölgüsü kataloqunda XII əsr kilsəsi kimi qeydə alınmış dini tikildir.
