Bu il noyabrın 11-i bütün türk dünyasının birliyinin və qardaşlığının növbəti dəfə hər kəsə nümayiş etdirildiyi bir gün oldu. Özbəkistanın ev sahibliyi ilə qədim Səmərqənd şəhərində Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) üzv ölkələrin liderlərinin IX Zirvə görüşü keçirildi. Görüşdə dostluğumuzun, müttəfiqliyimizin gücləndirilməsi istiqamətində yeni addımlar atıldı, bir sıra əhəmiyyətli sənədlər imzalandı. Bu görüş milli mənsubiyyətcə eyni kökə, ənənəvi münasibətlərə, oxşar mədəni dəyərlərə malik türk xalqlarının və dövlətlərinin daha da yaxınlaşması, təşkilatlanması və birliyinin möhkəmlənməsi baxımından çox böyük tarixi əhəmiyyət daşıdı. Qeyd edilməlidir ki, Türk Dövlətləri Təşkilatı (keçmiş adı ilə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası və ya Türk Şurası) 3 oktyabr 2009-cu ildə Naxçıvan müqaviləsi ilə Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Qırğızıstan arasında qurulmuş olan beynəlxalq təşkilatdır. Türk dünyası 200 milyondan çox insanın yaşadığı geniş bir coğrafiyanı əhatə edir və böyük iqtisadi potensiala, enerji resurslarına, nəqliyyat yollarına və müasir hərbi imkanlara malikdir. Bu gün Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələrlə əlaqələrin bütün sahələrdə möhkəmləndirilməsi Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas prioritetlərindən biridir.
TDT-nin 12 noyabr 2021-ci il tarixində Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilən VIII Zirvə görüşündən ötən bir il ərzində dünyada böyük dəyişikliklər baş verib. Ona görə də türk dövlətləri və xalqları arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi artıq tarixi zərurətdir. Ona görə də bu gün Səmərqənd Zirvə görüşü qloballaşan dünyada get-gedə daha böyük söz sahibinə çevrilən TDT-nin gələcək fəaliyyətinin “yol xəritəsi”nin çəkilməsi, birlikdə reallaşdırılması zəruri olan qlobal layihələrin razılaşdırılması və onların həyata keçirilməsi istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün mühüm imkan yaratdı.
Türk dövlətləri liderlərinin sammitində TDT-nin gələcək 5 illik fəaliyyəti ilə bağlı strateji fəaliyyət planı qəbul olundu. Artıq TDT-nin özünü regional güc mərkəzi kimi təsdiq etdiyini söyləmək mümkündür. Belə ki, təşkilata üzv ölkələr öz aralarında münasibətləri möhkəmləndirməklə yanaşı, beynəlxalq müstəvidə də cərəyan edən proseslərə çevik reaksiya verir, eləcə də humanitar təşəbbüslərlə çıxış edir.
Türk dünyası təkcə müstəqil türk dövlətlərindən ibarət deyil, onun coğrafi sərhədləri daha da genişdir. Türk Dövlətləri Təşkilatının üzvləri olan ölkələrdən kənarda yaşayan soydaşlarımızın hüquqlarının, təhlükəsizliyinin, milli kimliyinin qorunması, onların assimilyasiyaya uğramaması kimi məsələləri artıq təşkilat çərçivəsində daimi əsasda diqqətdə saxlamağın vaxtı gəlib çatmışdır. Toplantıdakı müzakirələrdə bu məsələlərə də toxunuldu.
Toplantıdakı çıxışında Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi gənc nəslin yaşadıqları digər ölkələrdə məktəblərdə öz ana dilində təhsil almaq imkanı olmalıdır. Əfsuslar olsun ki, Azərbaycan dövlətinin hüdudlarından kənarda yaşayan 40 milyon azərbaycanlının əksəriyyəti bu imkanlardan məhrumdur.Türk dövlətlərindən kənarda yaşayan soydaşlarımızın öz ana dilində təhsil almaları daim təşkilatın gündəliyində olmalıdır.
Azərbaycan dövləti xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlıların hüquq və azadlığının, təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə xüsusi diqqət yetirir. Biz taleyin hökmü ilə Azərbaycan dövlətindən ayrı düşmüş soydaşlarımızın dilimizi, ənənələrimizi, mədəniyyətimizi qoruyub saxlamaları, azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olmaları, öz tarixi Vətənləri ilə əlaqələrin heç vaxt kəsilməməsi üçün səylərimizi davam etdirəcəyik.
Təranə Zeynalova – BDU-nin professoru, Tarix elmləri doktoru
